Đêm đến, biển cả trở nên mênh mông và huyền bí. Gió mưa thi thoảng rít mạnh từ cơn qua những cột đáy, sóng dập mạnh từng hồi theo cơn gió vào những trụ đáy khiến chòi đáy cứ lắc lư, những nút dây cọ nhau phát ra những tiếng rít kèn kẹt rất khó chịu. Trong bối cảnh đêm đen sóng gió, chỉ le lói ánh “đèn bão cô đơn” báo hiệu vị trí của hàng đáy cho tàu bè qua lại, người bạn chòi chập chờn trong giấc ngủ sau khi đã kiểm tra và sắp xếp, chuẩn bị những vật dụng cần thiết để đề phòng sự cố.
“Làm nghề này, mình phải thức khuya, dậy sớm, canh con nước”, anh Trung nói và cho biết thêm: “Vào ban đêm, công việc của những bạn chòi sẽ vất vả hơn ban ngày. Khi bóng tối bao trùm, sự thay đổi của dòng nước, thủy triều có thể mang lại nguồn thủy sản dồi dào hơn, nhưng cũng tiềm ẩn vô số nguy hiểm. Điều quan trọng nhất là không được “ngủ gục, nên mỗi người phải làm mọi cách để tỉnh ngủ, như: xoa bóp sau gáy vài cái cho mạnh, thậm chí là tự gõ đầu, nhổ tóc…
Mỗi đêm, bạn chòi thường có 2 – 3 lần kéo lưới để thu hoạch cá. Chúng tôi dùng đèn pin soi xuống nước, kéo lưới lên rồi nhanh chóng gỡ từng con cá, tôm, cua mắc vào lưới. Những hôm cá tôm nhiều, phải làm liên tục, tay chân ướt lạnh dưới sương đêm. Nếu có gió chướng hoặc biển động, việc kéo lưới càng khó khăn hơn, có khi phải bám chặt vào cọc chòi để giữ thăng bằng”.
|
Sợ nhất là khi biển động, gió thổi ào ào suốt ngày đêm, khiến những cột đáy rung lắc dữ dội. Những con sóng cao có khi đến 4-5 mét đánh mạnh vào chòi, làm nước tràn vào, khiến “bạn đáy” lúc nào cũng ướt sũng, rét buốt. Chỉ cần một cơn gió giật mạnh, những chiếc chòi đáy có thể đổ sập xuống biển, cuốn theo cả người và dụng cụ.
Cũng chính vậy mà trong số những kỹ năng và vật dụng phòng hộ của nghề đáy hàng khơi, bạn chòi ai cũng có bên mình một cuộn dây và một con dao bén. Với họ, mỗi khi xảy ra sự cố, chỉ cần “trong chớp mắt”, thì họ đã có thể hoàn thành một vòng dây để cố định mình với trụ đáy, còn chuyện ‘bơi lội các kiểu” thì đã là điều hiển nhiên nên khỏi kể.
“Hồi chưa có nhiều dụng cụ cứu sinh như bây giờ, những đêm thời tiết xấu, lúc đi ngủ, anh em thường cột theo vài can nhựa loại lớn bên mình. Phòng khi giông bão, chòi bị sập, bị rơi xuống biển còn kịp trở tay, vì đó là “chiếc phao” duy nhất”, anh Âu nhớ lại.
 |
Trải dài từ vùng biển Cần Giờ đến tận mũi Cà Mau, phải có trên hàng nghìn hộ theo nghề đáy. Với họ, làm cái nghề “hạ bạc” để kiếm chén cơm chưa bao giờ là dễ dàng. Ông Nguyễn Văn Bột, chủ đáy hàng khơi ở xã Đất Mũi, huyện Ngọc Hiển, tỉnh Cà Mau, cho biết, chuyện bạn chòi rơi xuống biển xảy ra như cơm bữa. Có lần, hai bạn chòi của ông là anh Nguyễn Văn Hùng và Nguyễn Văn Cọt bị lốc xoáy cuốn phăng xuống biển lúc nửa đêm. Cả hai ôm phao trôi dạt nhiều giờ trên biển, may mắn được ghe đánh cá cứu sống.
Còn ông Nguyễn Văn Hùng (74 tuổi) đến nay vẫn nhớ như in sự cố xảy ra vào tháng 11/1997. Khi đó ông là bạn chòi đáy hàng khơi ở Vàm Lũng, huyện Ngọc Hiển. Lúc đang chở 42 miệng đáy từ cửa sông Vàm Lũng ra đóng đáy, bị mưa, bão ập đến làm cho ghe lật nhào, chìm giữa biển. Gió giật cấp 10, cấp 11. Ông và 8 bạn chòi rơi xuống biển phải đeo bám đuôi ghe 2-3 giờ mới có tàu thuyền đến cứu thoát nạn. Về đất liền định bỏ nghề luôn, nhưng vì yêu nghề, ông Hùng lại tiếp tục làm bạn chòi.
“Dù mấy lần thoát chết, nhưng chưa bao giờ tôi có cảm giác sợ biển. Sau tai nạn trở về cứ nhìn ra biển là nhớ, không dứt đi được, giống như ngoài đó có một ma lực vậy”, Hùng ông tâm sự.
Trò chuyện cùng chúng tôi, anh Âu và anh Trung vui vẻ nói: “Nghề này sống được anh à!. Trung bình một tháng em đi khoảng 25-30 chiều đáy. Một chiều là 100.000 đồng. Nuôi vợ con được. Lúc rảnh thì làm thêm mấy việc khác nữa”.
Hoá ra một “chiều” là một chiều con nước lên đáy, xuống đáy. Người đi bạn chòi sẽ làm những công việc như: lặn xuống những cọc đáy để cài đáy, kiểm tra mành lưới… còn chiều lên đáy thì làm ngược lại nhưng cực hơn nhiều vì còn dọn rác, lựa cá, tôm và phân loại sản phẩm.
 |
Nghề đáy ngày nay trúng nhất có lẽ chỉ còn ở vùng cửa Mỹ Thanh với những hàng đáy thuộc làng chài Mỏ Ó (tỉnh Sóc Trăng). Dù vậy nếu so với những ngày trước thì đã kém hẳn. Những lão ngư dân cựu trào vẫn còn nhớ như in những ngày xưa, khi mà mỗi chiều đáy, một miệng đáy lên được cả trăm ký tôm cá.
Ông Nguyễn Văn Heo, năm nay đã hơn 80 tuổi, tự hào là người đã có ba đời làm nghề đáy kể rằng: “Đáy hàng khơi có thể khai thác quanh năm, nhưng mỗi năm có hai vụ chính: mùa nam từ tháng 3 đến tháng 6, mùa chướng từ tháng 9 đến tháng chạp âm lịch. Mỗi mùa đều có những sản vật đặc thù. Nghề này có một quy luật bất thành văn trong mối quan hệ giữa chủ đáy và “bạn đáy”. Cứ mỗi hàng đáy từ 10-15 miệng đáy, “bạn đáy” được chọn 2 miệng đáy thuộc về mình để thu hoạch sản phẩm. Rất khó để quy ra số tiền cụ thể, chính xác; nhưng nói chung là sống được”, ông nói.
Bây giờ đã có điện thoại di động, nên bạn chòi đã bớt cô đơn, nhưng vẫn không thể so sánh với những tiện nghi trên đất liền. Nhưng bạn chòi như anh Trung, không ít lần đi ra biển lại quên mang theo thẻ nạp tiền điện thoại. Lại thêm gặp lúc điện thoại hết pin, mà pin sạc dự phòng bị chai, ổ điện “lâm bệnh”, thì chỉ biết nhìn ngồi nhìn sóng nước.