Công chiếu vào năm 1982, Làng Vũ Đại ngày ấy là một trong những tác phẩm kinh điển của nền điện ảnh Việt Nam thế kỷ XX.

Phim do đạo diễn, NSND Phạm Văn Khoa thực hiện, được chuyển thể từ các tác phẩm văn học vốn đã nổi tiếng trước đó của nhà văn Nam Cao gồm: Sống mòn, Chí Phèo và Lão Hạc.

Cùng với Chị Dậu (1980) cũng được đạo diễn bởi NSND Phạm Văn Khoa thì Làng Vũ Đại ngày ấy được đánh giá là 2 trong số ít các tác phẩm điện ảnh Việt Nam đạt được thành công lớn về nhiều mặt, khi khắc họa cuộc sống nông thôn cũng như nhiều tầng lớp khác nhau trong xã hội thực dân nửa phong kiến của Việt Nam, trước Cách mạng tháng Tám (1945).

Sau hơn 4 thập kỷ, những gương mặt đã góp phần làm nên thành công của bộ phim kinh điển này – người còn, kẻ mất – nhưng dấu ấn của họ vẫn vẹn nguyên trong ký ức của nhiều thế hệ khán giả Việt Nam.

NSƯT Bùi Cường vai Chí Phèo

Vai Chí Phèo trong Làng Vũ Đại ngày ấy là đỉnh cao sự nghiệp của NSƯT Bùi Cường, một vai diễn không chỉ định hình tên tuổi ông mà còn trở thành biểu tượng của điện ảnh Việt Nam.

Sinh năm 1945 tại Hà Nội, Bùi Cường từng làm việc trong ngành cơ khí trước khi thi đỗ lớp diễn viên khóa II Trường Điện ảnh Việt Nam (nay là Đại học Sân khấu – Điện ảnh Hà Nội) năm 1973.

So với các đồng nghiệp như Minh Châu, Thanh Quý, hay Hữu Mười, ông không nổi bật về ngoại hình, nhưng chính sự chân chất và chiều sâu trong diễn xuất đã khiến đạo diễn Phạm Văn Khoa chọn ông cho vai Chí Phèo.

Để hóa thân thành gã say rượu làng Vũ Đại, Bùi Cường đã dành nhiều tháng nghiên cứu nhân vật để tìm ra thần thái của Chí Phèo – một con người bị tha hóa nhưng khao khát lương thiện.

Nam nghệ sĩ từng chia sẻ: “Tôi tự uống rượu say, tự cười, tự khóc trước gương không biết bao nhiêu lần để nhào nặn ra một anh Chí Phèo không giống ai”.

Ông còn sáng tạo thêm chi tiết Chí Phèo hát những câu đồng dao trong bộ phim đình đám ngày xưa. Ông cho rằng, Chí Phèo cứ chửi suốt cũng chán, uống rượu vào cứ hát mấy câu cho lạ và hay hơn.

Vai diễn này đã mang về cho Bùi Cường giải Nam diễn viên chính xuất sắc tại Liên hoan Phim Việt Nam lần thứ 6 năm 1983, khẳng định tài năng vượt trội của ông.

Sau Làng Vũ Đại ngày ấy, Bùi Cường tham gia nhiều phim như: Phút thứ 89 (vai Trần Tuấn), Kẻ giết người (Trần Quân), Dòng sông vàng (Tám Dá), Không có đường chân trời (Mộc), Biệt động Sài Gòn (Năm Hòa).

Song, Chí Phèo vẫn là cái bóng lớn nhất trong sự nghiệp của ông. Từ đầu thập niên 1990, ông chuyển sang làm đạo diễn, thực hiện gần 100 bộ phim truyền hình.

Nổi bật trong số đó là Vị tướng tình báo và hai bà vợ (Huy chương vàng Liên hoan Truyền hình toàn quốc 2004) và Người đàn bà không con.

Ngày 3/8/2018, NSƯT Bùi Cường đột ngột qua đời do tai biến mạch máu não, hưởng thọ 73 tuổi.

Sự ra đi của ông khiến cho đông đảo khán giả, nhiều đồng nghiệp, đặc biệt là những bạn diễn trong Làng Vũ Đại ngày ấy vô cùng bàng hoàng, thương tiếc.

NSƯT Đức Lưu vai Thị Nở

Bên cạnh Chí Phèo, Thị Nở của NSƯT Đức Lưu là một trong những nhân vật để lại dấu ấn mạnh mẽ nhất trong Làng Vũ Đại ngày ấy.

Sinh năm 1939 tại Ba Vì (Hà Tây cũ, nay là Hà Nội), Đức Lưu thuộc lớp diễn viên khóa I Trường Điện ảnh Việt Nam.

Trước khi vào vai Thị Nở, bà từng đóng vai Mận trong Cô gái công trường và tham gia một số vở kịch, nhưng chưa thực sự nổi bật.

Về cơ duyên đến với vai diễn Thị Nở, NSƯT Đức Lưu cho phóng viên Dân trí biết, thời đó, đạo diễn Phạm Văn Khoa đã đi tìm diễn viên đóng Thị Nở cả năm trời, có đến gần 20 người thử vai này nhưng đều bị trượt.

Một trưa hè, khi bà đang ở căn nhà trên phố Triệu Việt Vương (Hà Nội), thì ông Khoa gõ cửa. Nhìn thấy đạo diễn, bà đã biết ngay ông đi tìm diễn viên cho phim của mình.

Để hóa thân thành “người đàn bà xấu nhất màn ảnh”, Đức Lưu phải đeo răng giả, ngậm bông hai bên miệng, và gắn mũi cao su bôi phẩm đỏ, nữ nghệ sĩ còn phải mặc váy đụp.

Bà kể lại kỷ niệm hài hước khi quay cảnh Thị Nở ra sông lấy nước, khi nhìn mặt mình phản chiếu dưới nước, nghệ sĩ cười ngặt nghẽo đến mức làm rơi cả răng giả.

Dù chỉ xuất hiện trong vài phân đoạn, Thị Nở của Đức Lưu đã chạm đến trái tim khán giả bởi sự ngây ngô, chân thành, và tâm hồn đẹp đằng sau vẻ ngoài thô kệch.

Tuy nhiên, Thị Nở cũng trở thành cái bóng quá lớn, khiến Đức Lưu “chết vai”. Sau Làng Vũ Đại ngày ấy, bà tham gia một vài dự án khác nhưng không tạo được tiếng vang.

Cuối cùng, nghệ sĩ Đức Lưu từ bỏ nghiệp diễn để làm việc ở Đại học Kinh doanh và Công nghệ (Hà Nội).

Chia sẻ về cuộc sống hiện tại, nghệ sĩ Đức Lưu nói rằng, bà không phải lo kinh tế, các con không để bà thiếu thứ gì. Bà có nhiều thời gian và dùng tiền lương, thu nhập của mình đi làm từ thiện, giúp các cháu nhỏ khó khăn ở vùng cao.

“Sáng tôi dậy từ 6h rồi ngồi thiền, sau đó ăn sáng và xem tivi. Chiều đi bộ ra hồ gần nhà. Ở tuổi 85, tôi vẫn tự học, học hàng ngày. Ngoài đạo đức, tôi muốn dạy các cháu, dù mình thế nào cũng chưa bằng ai, cần phải rèn luyện thêm để có cuộc sống tốt đẹp hơn…

Nói chung, tôi có cuộc sống sung túc, có tiền đi du lịch, làm từ thiện và yên tâm tuổi già”, nữ nghệ sĩ gạo cội chia sẻ.

NSƯT Nguyễn Hữu Mười vai thầy giáo Thứ

Vai giáo Thứ trong Làng Vũ Đại ngày ấy là một điểm sáng khác của bộ phim, đại diện cho tầng lớp tri thức nghèo khó, bất lực trước sự áp bức của cường hào. NSƯT Nguyễn Hữu Mười đã thể hiện xuất sắc nhân vật này.

Sinh ra tại Hà Nội, ông mang đến cho giáo Thứ sự khắc khoải và chiều sâu cảm xúc, khiến khán giả nhớ mãi hình ảnh một trí thức làng quê bất lực trước thời cuộc.

Sau Làng Vũ Đại ngày ấy, Nguyễn Hữu Mười tiếp tục tỏa sáng với vai thầy giáo Khang trong Bao giờ cho đến tháng Mười, mang về giải Nam diễn viên chính xuất sắc tại Liên hoan Phim Việt Nam 1985.

Năm 1987, ông sang Nga học đạo diễn và trở về với nhiều dự án thành công. Bộ phim Mùi cỏ cháy do ông đạo diễn đã giành Cánh diều vàng năm 2012, khẳng định tài năng ở cả hai vai trò diễn viên và đạo diễn.

Hiện, ngoài công việc đạo diễn, nam nghệ sĩ tham gia giảng dạy tại Đại học Sân khấu – Điện ảnh Hà Nội.

NSƯT Thanh Hiền – vợ thầy giáo Thứ

NSƯT Thanh Hiền sinh ra trong một gia đình 9 anh chị em ở Bắc Giang, là người duy nhất theo đuổi con đường nghệ thuật.

Với đôi mắt “biết nói” cùng sự nghiệp diễn xuất và cuộc sống nhẹ nhàng, bà khác hẳn với những nhân vật mình hóa thân trên màn ảnh.

Hơn 40 năm đã trôi qua, khán giả vẫn khắc sâu hình ảnh người phụ nữ nông thôn thuần túy của nhân vật vợ giáo Thứ do NSƯT Thanh Hiền thể hiện.

NSƯT Thanh Hiền đã gắn tên mình vào hình ảnh người phụ nữ cam chịu, hiền lành nhưng có số phận trắc trở, buồn khổ.

Dù thời lượng xuất hiện không nhiều, bà vẫn để lại một phân đoạn ấn tượng trong bộ phim Làng Vũ Đại ngày ấy. Đó là chi tiết đầy cảm động khi vợ giáo Thứ nói dối để dành cho chồng bát cháo hoa lúc ốm.

Sau 43 năm, NSƯT Thanh Hiền đã thoát khỏi hình ảnh người phụ nữ hiền lành, chất phác để thử sức với những vai diễn “ác hóa” đầy bất ngờ.

Điển hình là vai mẹ chồng lươn lẹo trong Mùa hoa tìm lại hay vai phản diện trong Thương ngày nắng về, khiến khán giả vừa ghét vừa khâm phục khả năng diễn xuất đa dạng của bà.

Dù là gương mặt quen thuộc trên màn ảnh, vợ giáo Thứ ngoài đời lại rất kín tiếng về đời tư. Bà ít khi chia sẻ với truyền thông và luôn xuất hiện với vẻ ngoài mộc mạc, chân chất, gần gũi.

Nhà văn Kim Lân vai Lão Hạc

Trong Làng Vũ Đại ngày ấy, nhà văn Kim Lân đảm nhận vai Lão Hạc. Dù không phải diễn viên chuyên nghiệp, ông vẫn thể hiện xuất sắc hình ảnh người nông dân nghèo khổ, lam lũ, mang đến cảm xúc chân thực và day dứt.

Ngoài đời, Kim Lân là cây bút tiêu biểu của văn học hiện thực, gắn liền với những tác phẩm nổi tiếng như Làng, Vợ nhặt, Nên vợ nên chồng.

Diễn viên Kim Lân, tên thật là Nguyễn Văn Tài, sinh năm 1920 tại Từ Sơn, Bắc Ninh. Gương mặt khắc khổ cùng lối diễn xuất mộc mạc, giàu cảm xúc giúp ông khắc họa chân thực thân phận người nông dân nghèo trong xã hội cũ, khiến khán giả không khỏi xót xa.

Ngoài vai Lão Hạc trong Làng Vũ Đại ngày ấy, ông còn ghi dấu ấn qua các vai Lý Cựu (Chị Dậu), lão Pẩu (Con Vá), cụ Lang Tâm (Hà Nội 12 ngày đêm).

Bên cạnh văn chương và điện ảnh, ông còn là người truyền cảm hứng nghệ thuật cho các con – những tên tuổi lớn trong giới mỹ thuật như họa sĩ Nguyễn Thị Hiền, Thành Chương, Nguyễn Mạnh Đức…

Nhà văn Kim Lân qua đời năm 2007, để lại nhiều tiếc thương trong lòng công chúng yêu văn học và nghệ thuật.

NSƯT Mai Châu – vai vợ Bá Kiến

Vai vợ Bá Kiến do NSƯT Mai Châu đảm nhận trong Làng Vũ Đại ngày ấy là một vai phụ nhưng rất đặc sắc, góp phần khắc họa rõ nét bộ mặt xã hội thực dân nửa phong kiến lúc bấy giờ.

Mai Châu thể hiện thành công hình ảnh một người đàn bà lẳng lơ, gian xảo, mưu mô, sống dựa vào quyền lực của chồng để tác oai tác quái trong làng. Vai diễn này cũng là một trong những dấu ấn đậm nét trong sự nghiệp của nữ nghệ sĩ.

Trước đó, bà đã hóa thân thành công, ấn tượng vào nhân vật bà Nghị Quế keo kiệt, thủ đoạn trong Chị Dậu, bà Phó Đoan đầy mưu mô trong Sao Tháng Tám.

Sau Làng Vũ Đại ngày ấy, NSƯT Mai Châu tham gia nhiều dự án khác như: Phút 89, Lá ngọc cành vàng, Đêm hội Long Trì…

NSƯT Mai Châu đã cống hiến cho điện ảnh đến tận khi bà hơn 80 tuổi, với bộ phim cuối cùng là Bi, đừng sợ. Dù khi ấy sức khỏe đã yếu đi và các con cũng lo lắng khuyên bà dừng lại, nhưng đối với nữ nghệ sĩ, việc từ bỏ diễn xuất là điều vô cùng khó khăn.

3h10 sáng 24/5, NSƯT Mai Châu qua đời, hưởng thọ 98 tuổi. Chia sẻ với phóng viên Dân trí, chị Vũ Phương Lan, con gái út của bà, nói rằng những ngày cuối đời, nữ nghệ sĩ gạo cội phải chống chọi với bệnh tật, đặc biệt là viêm phổi và đã nhiều lần phải nhập viện điều trị.

Sự ra đi của NSƯT Mai Châu để lại niềm tiếc thương sâu sắc cho gia đình, đồng nghiệp và khán giả, những người đã yêu mến và ngưỡng mộ tài năng cũng như sự cống hiến của bà cho nền điện ảnh nước nhà.