Tại tọa đàm “Công tác quản lý an toàn, vệ sinh lao động (AT-VSLĐ) trên địa bàn TP HCM” diễn ra ngày 20-6, Sở Nội vụ TP HCM cho hay toàn thành phố hiện có khoảng 372.000 doanh nghiệp (DN), cơ sở sản xuất – kinh doanh với hơn 4,7 triệu người lao động (NLĐ) đang làm việc. Hằng năm, có khoảng 56.000 DN mới được thành lập, tạo ra hơn 130.000 việc làm mới. Với sự phát triển nhanh về số lượng DN và NLĐ, công tác quản lý về AT-VSLĐ còn nhiều bất cập, chưa theo kịp với tốc độ phát triển kinh tế – xã hội của thành phố.
Chưa quan tâm đúng mức
Theo Sở Nội vụ thành phố, thời gian qua, dù đã thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp nhưng TP HCM vẫn là một trong những địa phương có số vụ tai nạn lao động (TNLĐ) đứng đầu cả nước.
Giai đoạn 2014 – 2024, tần suất TNLĐ từ 0,462% – 2,080%, trong đó, TNLĐ chết người chủ yếu xảy ra trong lĩnh vực thi công, xây dựng (chiếm trên 65%). Nguyên nhân của thực trạng trên là do nhiều đơn vị, DN chưa nhận thức đầy đủ về tầm quan trọng, vai trò, trách nhiệm của mình trong việc thực hiện công tác AT-VSLĐ; công tác tuyên truyền về AT-VSLĐ chưa phủ khắp đến toàn bộ DN và NLĐ; việc đào tạo, huấn luyện kiến thức về AT-VSLĐ chưa được người sử dụng lao động quan tâm đúng mức, thậm chí chạy theo lợi nhuận nên bỏ qua thực hiện đầy đủ các quy định pháp luật về AT-VSLĐ…
“Qua thanh kiểm tra phát hiện nhiều vi phạm về huấn luyện AT-VSLĐ (chiếm 75,3%), tự kiểm tra định kỳ (67,9%), báo cáo định kỳ (63,2%), quản lý, sử dụng máy, thiết bị có yêu cầu nghiêm ngặt về an toàn lao động (35%) và khám sức khỏe định kỳ (33,5%)” – ông Nguyễn Tấn Lợi, Phó trưởng Phòng Việc làm – An toàn lao động – Sở Nội vụ thành phố, thông tin.
Người lao động được khám sức khỏe miễn phí do LĐLĐ quận Tân Bình, TP HCM tổ chức
Theo ông Vũ Xuân Đán, Phó Giám đốc Trung tâm Kiểm soát bệnh tật Sở Y tế TP HCM (HCDC), từ năm 2016 đến nay, ngành y tế thành phố đã thực hiện kiểm tra tại 979 đơn vị sử dụng lao động (tổng số lao động 674.294 người). Kết quả kiểm tra cho thấy tỉ lệ đơn vị, DN có tổ chức khám sức khỏe định kỳ cho NLĐ đạt trên 90%. Tuy nhiên, chất lượng khám vẫn còn nhiều vấn đề như có hiện tượng 1 bác sĩ khám nhiều chuyên khoa, phân loại sức khỏe không đúng quy định.
Bên cạnh đó, một số DN chỉ tổ chức khám bệnh nghề nghiệp cho NLĐ khi có yếu tố môi trường vượt tiêu chuẩn cho phép mà không theo đúng quy định; nhiều DN ngành may mặc tổ chức khám sức khỏe định kỳ cho NLĐ 2 lần/năm mà không tổ chức khám bệnh nghề nghiệp (BNN) theo quy định. Đa số DN không bố trí cán bộ y tế tại đơn vị mà ký hợp đồng cung cấp dịch vụ y tế với các cơ sở khám chữa bệnh nên công tác theo dõi sức khỏe, tư vấn dinh dưỡng, chăm sóc sức khỏe sinh sản cho NLĐ chưa hiệu quả.
“Ngoài ra, một số đơn vị có tổ chức thực hiện quan trắc môi trường lao động nhưng chưa bảo đảm về các yếu tố quan trắc, thời điểm đo, vị trí đo… dẫn đến kết quả không chính xác. Ở một DN nọ kết quả quan trắc môi trường đạt nhưng có đến 10 NLĐ bị điếc do tiếng ồn” – ông Đán đánh giá.
Cần thêm cơ chế hỗ trợ
Tại Tổng Công ty CP May Việt Tiến (sử dụng khoảng 4.000 lao động, đóng tại quận Tân Bình, TP HCM), nhiều năm liền không xảy ra TNLĐ, tỉ lệ lao động được trang bị bảo hộ và khám sức khỏe định kỳ đạt 100%.
Chia sẻ kinh nghiệm thực hiện công tác AT-VSLĐ thời gian qua, ông Bùi Công Tuấn, cán bộ phụ trách an toàn lao động Tổng công ty, cho hay bên cạnh việc đổi mới nội dung, hình thức tuyên truyền về AT-VSLĐ trực quan, dễ hiểu, gắn với thực tiễn sản xuất, DN cũng đã đầu tư, cải tiến thiết bị sản xuất theo hướng tự động hóa nhằm thay thế sức lao động thủ công ở những khâu sản xuất nặng nhọc, độc hại hoặc nguy hiểm.
Qua đó, giảm thiểu các yếu tố rủi ro, đồng thời nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm. “Xác định công tác AT-VSLĐ là yếu tố then chốt trong việc phát triển bền vững và nâng cao chất lượng sản xuất, Tổng công ty luôn chú trọng triển khai đồng bộ công tác AT-VSLĐ từ cấp Tổng công ty đến các đơn vị trực thuộc nhằm chủ động kiểm soát rủi ro, phòng ngừa TNLĐ, cải thiện điều kiện làm việc, bảo vệ sức khỏe của NLĐ” – ông Tuấn cho hay.
Để tăng cường hơn nữa hiệu quả thực hiện AT-VSLĐ, ông Tuấn đề xuất Sở Nội vụ nên tổ chức các lớp tập huấn chuyên đề ngắn hạn theo từng ngành nghề cụ thể như: ngành dệt – may, cơ khí…; có chính sách hỗ trợ DN sản xuất lớn trong việc đầu tư hệ thống an toàn tự động, thông minh. Đồng thời, cần xây dựng cơ sở dữ liệu số về mô hình AT-VSLĐ tiêu biểu để DN học hỏi, tiết kiệm thời gian thử nghiệm trong thực hiện công tác AT-VSLĐ.
Đang sử dụng gần 2.000 lao động, Công ty CP Sản xuất Nhựa Duy Tân (quận Bình Tân, TP HCM) đặc biệt coi trọng an toàn cho NLĐ. DN đã sớm thành lập Ban AT-VSLĐ và các đội chức năng như: Đội AT-VSLĐ-PCCC, Đội ứng phó sự cố, Đội Cấp cứu tại chỗ, Ban Y tế và Phòng An toàn.
Công ty luôn bảo đảm 100% NLĐ được huấn luyện AT-VSLĐ định kỳ và được cấp phát đầy đủ các trang thiết bị bảo hộ cá nhân cần thiết; có đầy đủ các quy trình xử lý sự cố, sơ cấp cứu và kế hoạch ứng phó khẩn cấp… Nhờ đó, trong những năm qua, công ty đã duy trì được môi trường làm việc an toàn, ổn định, giảm thiểu tối đa các sự cố, TNLĐ và BNN cho NLĐ.
Đại diện công ty cho hay trong quá trình thực hiện công tác AT-VSLĐ đã gặp phải không ít khó khăn. Cụ thể, một số quy định pháp luật chưa rõ ràng, chồng chéo hoặc chưa phù hợp với đặc thù sản xuất của từng ngành nghề, khiến DN gặp khó trong việc áp dụng và tuân thủ. Việc tiếp cận các nguồn vốn ưu đãi hoặc chính sách hỗ trợ đầu tư cho công tác AT-VSLĐ còn hạn chế, nhất là đối với các DN vừa và nhỏ…
Do đó, đề nghị cơ quan quản lý nhà nước thường xuyên rà soát, đánh giá tính hiệu quả và phù hợp của các quy định hiện hành, kịp thời sửa đổi, bổ sung những điểm còn hạn chế, bất cập.
Ngoài ra, cơ quan quản lý nhà nước cần tăng cường hỗ trợ DN tiếp cận các nguồn vốn vay ưu đãi hoặc chính sách khuyến khích đầu tư để cải thiện điều kiện làm việc và trang thiết bị an toàn; đẩy mạnh thanh tra, kiểm tra định kỳ, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm pháp luật để bảo đảm tính răn đe và phòng ngừa TNLĐ.
Đại diện Sở Y tế TP HCM đề xuất nên có hướng dẫn cụ thể về tổ chức huấn luyện, kiểm tra, hỗ trợ y tế, bồi thường đối với khu vực lao động không chính thức; tăng cường chế tài xử phạt, bổ sung cơ chế răn đe hiệu quả đối với một số hành vi vi phạm như không tổ chức huấn luyện AT-VSLĐ, không báo cáo TNLĐ, không thực hiện quan trắc môi trường lao động… Đồng thời, cho phép thanh toán BHYT đối với các dịch vụ y tế liên quan đến BNN của NLĐ.