Từng chi hàng tỷ USD mỗi năm để nhập khẩu sầu riêng, Trung Quốc – thị trường tiêu thụ sầu riêng lớn nhất thế giới – nay đang âm thầm thay đổi cuộc chơi. Từ chỗ hoàn toàn phụ thuộc vào nguồn cung từ nước ngoài, quốc gia tỷ dân đã chủ động nghiên cứu và thử nghiệm trồng sầu riêng trong nước, mở ra tham vọng tự chủ loại “trái cây vua”.

Trung Quốc tự trồng sầu riêng ra sao?

Theo China Daily, Trung Quốc bắt đầu trồng sầu riêng từ những năm 1950 tại tỉnh Hải Nam. Thời điểm đó, nông dân chủ yếu gieo hạt trực tiếp – phương pháp khiến cây mất hơn 10 năm mới cho trái, trong khi tỷ lệ sống rất thấp. Những thử nghiệm ban đầu này hầu như không mang lại kết quả như kỳ vọng.

Đến năm 2018, tỉnh Hải Nam bắt đầu đưa sầu riêng vào canh tác quy mô lớn. Để tăng tỷ lệ thành công, nhiều doanh nghiệp mời chuyên gia sầu riêng từ Thái Lan và Malaysia sang chia sẻ kinh nghiệm. Các mô hình canh tác cũng được điều chỉnh cho phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng địa phương, dưới sự hỗ trợ kỹ thuật từ Viện Khoa học Nông nghiệp Nhiệt đới Trung Quốc và Viện Khoa học Nông nghiệp Hải Nam. Nhờ đó, tỷ lệ sống của cây trồng đã đạt tới 98%.

So với Malaysia và Thái Lan, Thành phố Tam Á – vùng trồng sầu riêng chủ lực ở tỉnh Hải Nam, Trung Quốc có lợi thế về thời gian nắng, nhưng lượng mưa lại thấp và phân bố không đều trong các mùa.

Để khắc phục khó khăn này, một số công ty ở Trung Quốc đã xây dựng hồ chứa lớn và lắp đặt hệ thống tưới tiêu tự động, giúp cung cấp nước và phân bón một cách chính xác. Ngoài ra, họ kết hợp làm cỏ bằng tay và máy móc, đồng thời sử dụng phân bón hữu cơ nhằm cải thiện độ màu mỡ của đất.

Ngoài ra, trong giai đoạn đầu phát triển, mỗi cây chỉ giữ lại 2-5 quả để tập trung dinh dưỡng, giúp cây thích nghi tốt hơn và nâng cao chất lượng quả về sau.

Theo các chuyên gia, nhiều doanh nghiệp và nông dân tại Hải Nam đã tận dụng nguồn cá biển địa phương để sản xuất phân bón đạm cá. Loại phân bón đặc biệt này không chỉ giúp trái sầu riêng phát triển đầy đặn mà còn góp phần tạo nên hương vị đậm đà hơn.

Chia sẻ với Tân Hoa Xã, ông Phùng Tuyết Kiệt, Viện trưởng Viện nghiên cứu trái cây nhiệt đới thuộc Viện Hàn lâm khoa học nông nghiệp Hải Nam, cho biết nhóm nghiên cứu đã tiến hành đánh giá khả năng thích nghi theo vùng của các giống sầu riêng, đồng thời xác định các nguồn gen tiềm năng.

Bên cạnh đó, viện cũng xây dựng mô hình canh tác phù hợp, phát triển kỹ thuật quản lý phân bón, tưới tiêu, phòng trừ sâu bệnh và kiểm soát sinh trưởng. Các công nghệ như xử lý hoa, đậu quả và cải thiện chất lượng trái cũng được nghiên cứu để nâng cao năng suất và ổn định sản lượng trong điều kiện thổ nhưỡng của địa phương.

Nhiều doanh nghiệp còn ứng dụng hệ thống giám sát thông minh để quản lý nước và phân bón theo thời gian thực, đồng thời triển khai máy bay không người lái nhằm theo dõi, đánh giá tình trạng sinh trưởng của cây sầu riêng, theo People’s Daily.

Phát triển “thần tốc” nhưng gặp không ít khó khăn

Nhờ lợi thế khí hậu nhiệt đới tại một số tỉnh phía Nam cùng với nỗ lực nghiên cứu và ứng dụng khoa học công nghệ, Trung Quốc đã bước đầu trồng thành công sầu riêng và thu được trái. Trong đó, tỉnh Hải Nam nổi lên như trung tâm sản xuất nhờ điều kiện khí hậu đặc biệt phù hợp với loại cây trồng này.

Mùa thu hoạch sầu riêng ở Hải Nam thường diễn ra từ cuối tháng 6 đến đầu tháng 7, với các giống chủ yếu là Monthong, Musang King, Kanyao và một lượng nhỏ sầu riêng gai đen. Sầu riêng nội địa Trung Quốc có ưu điểm về độ chín tự nhiên, không cần vận chuyển dài ngày, cùi dày, ngọt và ít nặng mùi hơn so với sầu riêng nhập khẩu. 

Năm 2023, khoảng 1.400 mẫu Anh (567ha) sầu riêng tại thành phố Tam Á bắt đầu cho thu hoạch, đạt sản lượng khoảng 50 tấn – đánh dấu vụ thu hoạch quy mô lớn đầu tiên của sầu riêng nội địa Trung Quốc.

Sang năm 2024, diện tích sầu riêng cho quả tại Hải Nam đã tăng lên khoảng 4.000 mẫu Anh (1.619ha), với sản lượng ước đạt 260 tấn. Năm nay, sản lượng sầu riêng nội địa Trung Quốc dự kiến đạt gần 2.000 tấn, diện tích trồng đạt khoảng gần 20.000ha, theo Sohu.

Ngành công nghiệp sầu riêng của Trung Quốc đang tăng trưởng mạnh mẽ nhờ vào quá trình nghiên cứu bài bản và đầu tư đồng bộ, từng bước hình thành chuỗi giá trị hoàn chỉnh từ trồng trọt, chế biến, bảo quản đến vận chuyển và tiêu thụ.

Từ năm 2022, tỉnh Hải Nam đã bắt tay vào kế hoạch phát triển sầu riêng thành một ngành công nghiệp chủ lực của địa phương. Chính quyền tỉnh cam kết hỗ trợ toàn diện, từ việc nghiên cứu khoa học, thu hút người giỏi, đến tạo điều kiện về đất đai và cung cấp thông tin thời tiết cho nông dân.

Đồng thời, tỉnh cũng thúc đẩy xây dựng tiêu chuẩn trồng sầu riêng địa phương và phát triển thương hiệu sản phẩm. Dự kiến đến năm 2026, tổng diện tích trồng sầu riêng trong nước sẽ đạt 100.000 mẫu Anh (tương đương 40.470ha).

Để phát triển các giống sầu riêng phù hợp với khí hậu Hải Nam, Viện Nghiên cứu Trái cây thuộc Viện Khoa học Nông nghiệp Hải Nam đang tích cực sưu tầm nguồn gen sầu riêng chất lượng cao trong và ngoài nước.

Tính đến nay, đơn vị này đã thu thập hơn 60 giống sầu riêng từ Malaysia, Thái Lan, Việt Nam và một số quốc gia khác. “Chúng tôi đang áp dụng các kỹ thuật lai tạo giống và đột biến bằng bức xạ để chọn ra những giống mới có khả năng chống chịu tốt, chất lượng cao”, Phó Viện trưởng Viện nghiên cứu trái cây cho biết.

Dù công nghệ trồng trọt ngày càng tiến bộ, ngành sầu riêng tại Hải Nam vẫn đối mặt không ít khó khăn. Bởi canh tác sầu riêng đòi hỏi kỹ thuật cao và sự chăm sóc kỹ lưỡng, trong khi một bộ phận nông dân vẫn còn thiếu kinh nghiệm nên năng suất chưa ổn định.

Ngoài ra, vẫn còn nhiều bài toán kỹ thuật cần giải quyết như phòng trừ sâu bệnh, thụ phấn nhân tạo, đậu quả và bảo quản sau thu hoạch. Bên cạnh đó, diện tích trồng và sản lượng sầu riêng Trung Quốc còn hạn chế nên giá bán vẫn cao hơn sầu riêng nhập khẩu.