Nhiều ngày cùng làm, cùng sinh hoạt với công nhân quét đường, chúng tôi càng hiểu và trân trọng những đóng góp âm thầm nhưng ít ai để ý đến.
Những thử thách của nghề
Thời tiết là thử thách thường trực. Mùa nắng, hơi nóng hầm hập từ mặt đường hắt lên như muốn “nuốt chửng” từng bước chân, mồ hôi vã ra liên tục, thấm đẫm lưng áo. Những ngày nắng này, đồng phục dày và khẩu trang kín mít khiến hơi thở như bị giam lại, từng nhịp chổi quét xuống đường nặng trĩu hơn.
Mùa mưa, đường trơn trượt, chỉ một cú sẩy chân là có thể ngã nhào xuống mặt đường. Mưa lớn còn làm rác trôi lềnh bềnh, bám vào cống rãnh, càng khó nhọc hơn cho người quét rác. Áo mưa chỉ che được phần nào, còn bàn tay, bàn chân vẫn lạnh buốt, tê cứng theo từng cơn gió. Mưa kéo dài, người ướt sũng nhưng công việc vẫn phải tiếp tục, bởi rác thải không thể “chờ”.
Nói về cái cực của nghề, chị Lê Thanh Quyết (công nhân Công ty TNHH MTV Môi trường đô thị TP HCM – Citenco) chia sẻ ngày cực nhất của công nhân quét đường là lễ, Tết. Từ khi bước chân vào nghề, dường như chưa ai từng đón giao thừa. Bởi những ngày này, người dân xả bừa bãi, vô tội vạ, lượng rác nhiều, công việc kéo dài đến rạng sáng Mùng 1 Tết. Nhưng bức xúc nhất là việc nhiều người thấy công nhân đang dọn mà vẫn vô tư vứt thẳng rác xuống đường hoặc chở nguyên bao rác đổ ở góc đường…
“Tối xuống mới lộ ra nhiều chuyện khó nói. Có người chạy xe máy chở bao vải vụn to, đến khúc đường vắng thì “đánh rơi” rồi phóng đi. Bao vải văng tung tóe giữa đường, chúng tôi phải dọn. Lần sau thấy kiểu “rớt có chủ đích” này, tôi gọi theo, họ gắt: “Nói gì? Dọn rác là việc của anh!”.
Rồi đầu tôm, đầu cá được đem “giấu” vào thùng rác công cộng, lúc mở ra, mùi bốc lên, hôi thối đến ám ảnh mấy ngày liền” – anh Ngọc (công nhân Công ty Citenco) kể. Những chuyện như vậy không có ai ghi vào biên bản, cũng chẳng lên được báo cáo ngày nhưng đêm nào cũng có thể lặp lại.
Giờ cao điểm, dòng xe chen chúc, chỉ cần một chút lơ đễnh của người lái cũng đủ gây nguy hiểm cho công nhân vệ sinh. Ảnh: HUỲNH NHƯ
Hiểm nguy rình rập
Nhưng đáng lo nhất không phải thời tiết, mùi rác, khói bụi mà là tai nạn, bệnh tật và còn có nỗi sợ không dám gọi tên nằm đâu đó trong tiếng gầm xe tải, ánh đèn pha quét ngang lưng, cú phanh gấp từ xa của những người say rượu, kim tiêm, mảnh chai…
Anh Đỗ Hữu Biểu (công nhân Đội Vệ sinh Tổ 3 – Công ty TNHH MTV Dịch vụ công ích quận 4) vào ca lúc 8 giờ 30 phút và kết thúc lúc 17 giờ 30 phút. Ban ngày rác nhiều, đòi hỏi sức bền và sự tập trung, bởi chỉ cần chậm tay, rác sẽ chất đống, gây cản trở giao thông, mất mỹ quan đô thị.
“Giờ cao điểm, dòng xe chen chúc, chỉ cần một chút lơ đễnh của người lái hay tình huống bất ngờ cũng đủ gây nguy hiểm cho công nhân vệ sinh đang làm việc sát mép đường. Không ít lần tôi chứng kiến đồng nghiệp bị xe máy, ô tô quệt trúng, nhất là vào ban đêm hoặc sáng sớm khi tầm nhìn hạn chế, tài xế phóng nhanh. Cảm giác đó vừa sợ vừa ám ảnh” – anh Biểu nói.
Cũng vì vậy mà với chị Hồ Thị Kim Thương (công nhân Công ty Citenco), sợ nhất là từ 22 giờ trở đi bởi lúc này, xe cộ dường như quên mất những bóng người đang lom khom bên vệ đường. Nhìn dáng chị co lại trong chiếc áo phản quang đẫm bụi, bàn tay siết chặt cán chổi mỗi khi tiếng máy xe vút bên tai, chúng tôi – những người thử việc – mới hiểu để sống được với nghề này cũng cần một chút dạn dày.
“Công ty có tập huấn an toàn lao động nhưng không phải lúc nào cũng tránh được rủi ro. Mấy năm trước, có một anh đang làm thì bị xe tải va trúng, bị thương nặng, phải nghỉ mấy tháng” – anh Võ Thanh Thương (công nhân Công ty Citenco) kể.
Nghề quét rác cũng từng khiến chị Huỳnh Thị Mỹ Ái (công nhân Đội Vệ sinh 4 – Công ty TNHH MTV Dịch vụ công ích quận 11) trải qua tai nạn nhớ đời. Cuối năm 2020, khi đang quét rác trên cầu vượt nút giao Cây Gõ, chị bị một người đàn ông say xỉn lao xe thẳng vào, hất văng xuống đường, gây nhiều vết thương ở đầu, vai và chân. “Những ngày nằm viện, đồng nghiệp thay nhau thăm, công ty và Công đoàn hỗ trợ. Trong cơn đau, tôi vẫn ấm lòng vì không đơn độc” – chị Ái nhớ lại.
Nhiều năm trước, “quái xế” xuất hiện bất cứ lúc nào. Không ít lần nghe tiếng xe gầm rú, chị Quyết phải buông chổi, chạy nhanh lên vỉa hè, ngã bầm dập chân tay. “Mấy năm nay, lực lượng CSGT xử lý mạnh tay, nạn đua xe vắng bóng hẳn” – chị Quyết thở phào kể.
Một nỗi sợ khác là bị kẻ xấu cướp giật, đe dọa. Từng có công nhân bị cướp giật điện thoại lúc ngơi tay giữa ca hay bị đe dọa xin tiền đểu. Hoặc mỗi lần dọn rác ở thùng rác công cộng tại công viên, khu dân cư, sợ nhất là gặp phải kim tiêm, mảnh chai, đinh, dao… “Chỉ một giây bất cẩn, không chỉ đau đớn mà còn có nguy cơ mắc bệnh truyền nhiễm. Phải quan sát kỹ, đeo găng tay đầy đủ, nếu không, hậu quả có thể theo mình cả đời” – chị Quyết nhấn mạnh.
Những ngày theo chân công nhân quét rác cũng giúp chúng tôi cảm nhận rõ tình yêu và sự gắn bó của họ với nghề. Dù điểm xuất phát khác nhau, đến với nghề vì “duyên” nhưng điều níu chân họ không chỉ vì đồng lương ổn định, chế độ BHYT, BHXH giúp họ yên tâm phần nào về cuộc sống, mà trên hết là tình yêu nghề, niềm tự hào thầm lặng mỗi khi nhìn lại những con đường sạch sẽ, thoáng đãng sau ca làm.
Cũng có lẽ vì vậy mà với những người “ngoại đạo” như chúng tôi, chỉ vài nhát chổi đã nhanh chóng thấm mệt, mồ hôi túa ra ướt lưng áo, len qua găng tay, mỗi lần cúi người, nhấc chổi đều là thử thách. Thêm cái nóng âm ỉ và không khí quánh mùi rác khiến hơi thở khó nhọc, phải ngồi bệt xuống góc đường, mở khẩu trang và nón chờ chút gió lùa qua. Nhìn qua bên kia đường, các anh chị công nhân vệ sinh vẫn miệt mài với công việc, đôi tay vẫn thoăn thoắt đưa từng nhát chổi, hốt từng đụn rác, nhẹ nhàng đi hết con phố này qua con phố khác, đến tận 0 giờ ngày hôm sau.
Đánh thức ý thức về môi trường
Nhờ chính sách môi trường quyết liệt và truyền thông kiên trì, ý thức của người dân đã chuyển biến, giúp công việc của công nhân vệ sinh đỡ nhọc nhằn hơn. Nhưng sau mỗi cây chổi vẫn là câu chuyện dài về mưu sinh, trách nhiệm.
Họ là những người giữ cho lòng đường, góc phố được sạch sẽ, cũng chính sự hiện diện lặng lẽ của họ đánh thức ý thức về môi trường trong mỗi chúng ta. Khi thấy một dáng người lom khom giữa đêm khuya, tay thoăn thoắt gom từng mảnh rác trong tiếng chổi “xoạt xoạt” trên mặt đường, liệu ai còn đủ vô tâm để tiện tay vứt thêm vỏ bánh, ly cà phê? Bởi không có mệnh lệnh nào đủ mạnh bằng tình người, không có chế tài nào hiệu quả bằng sự đồng cảm.
Khoảnh khắc ấm lòng
Anh Võ Thanh Thương kể nghề này đôi khi bị một số người coi thường, “nhìn bằng nửa con mắt” nhưng cũng có nhiều người thân thiện hỏi han, trao chai nước mát, suất ăn khuya lúc công nhân nghỉ mệt. Có người quen mặt đến mức nhớ giờ, nhớ cả số xe rác.
“Trong suy nghĩ của nhiều người, quét rác là công việc… dơ bẩn! Ngày mới vào nghề, tôi buồn và ngại nhiều lắm vì bị người ta tránh xa. Chỉ cần cầm cây chổi, đẩy xe rác đi qua là nhiều người liền bịt mũi. Nhưng theo thời gian, tôi nhận ra mình làm nghề tử tế, kiếm đồng tiền lương thiện, qua đó đóng góp cho xã hội nên không có gì phải xấu hổ” – anh Thương tâm sự.
Còn với anh Biểu, công việc của công nhân quét đường ít được chú ý, đôi khi thấy chạnh lòng vì bị đối xử thiếu tôn trọng nhưng những lời động viên của gia đình, sự sẻ chia từ đồng nghiệp, đơn vị hay đơn giản là nụ cười, cái gật đầu cảm ơn từ người dân cũng đủ xua tan mệt mỏi, là động lực kéo họ trở lại với công việc mỗi ngày.
(Còn tiếp)
________________
(*) Xem Báo Người Lao Động từ số ra ngày 11-8