17 giờ 30 phút, cũng là lúc ca làm của anh Đỗ Hữu Biểu, công nhân Đội Vệ sinh tổ 3 – Công ty TNHH MTV Dịch vụ công ích quận 4, khép lại. Xếp gọn cây chổi và chiếc xe thu gom rác, anh nổ máy xe chạy về căn nhà nhỏ ở phường Tân Hưng (TP HCM). Trên đường, anh ghé chợ mua vài lạng thịt, con cá, ít rau củ cho bữa cơm chiều cả nhà sum họp.
Trân trọng và cống hiến
Tổ ấm của vợ chồng anh chỉ vỏn vẹn 30 m², trước đây mưa dột tứ phía, nền ẩm thấp quanh năm. Nhờ sự hỗ trợ của chính quyền địa phương, công ty và đồng nghiệp, mới đây ngôi nhà được sửa sang lại khang trang và ấm áp hơn.
Vợ chồng anh Biểu là công nhân vệ sinh môi trường, chi tiêu tằn tiện cũng đủ lo cho sinh hoạt hằng ngày. Anh chị có 2 con trai, trong đó con út mắc chứng tăng động, cần nhiều thời gian chăm sóc; còn con lớn được người dì nhận nuôi để giảm bớt gánh nặng.
Tổ ấm nhỏ của anh Đỗ Hữu Biểu, công nhân Đội Vệ sinh tổ 3 – Công ty TNHH MTV Dịch vụ công ích quận 4 .Ảnh: HUỲNH NHƯ
Điều khiến anh ấm lòng hơn cả là các con biết trân trọng công việc của ba mẹ. Anh kể từ khi các con còn nhỏ, thỉnh thoảng anh dẫn con theo để tận mắt chứng kiến công việc của ba mẹ. “Tôi muốn các con hiểu dù công việc thầm lặng và vất vả đến mấy, miễn là lương thiện thì đều đáng để trân trọng, cống hiến” – anh Biểu chia sẻ.
Sinh năm 1994, chị Nguyễn Thị Ngọc Trang (ngụ xã Nhơn Trạch, tỉnh Đồng Nai) cũng đã có 6 năm gắn bó với công việc công nhân vệ sinh tại Đội Vệ sinh tổ 2 – Công ty TNHH MTV Dịch vụ công ích quận 2. Để kịp giờ ca đêm, chị thường rời nhà rất sớm. Nếu bắt kịp chuyến phà Nhơn Trạch – Cát Lái, quãng đường chỉ mất khoảng 30 phút; lỡ chuyến, chị phải chờ gần 1 giờ mới có phà kế tiếp.
Ca làm của chị bắt đầu từ 22 giờ hôm trước đến 4 giờ ngày hôm sau. Mỗi lượt quét thường kéo dài 2 giờ rưỡi đến 3 giờ, tùy lượng rác. Sau đó, cả nhóm tìm tạm vỉa hè hay bậc thềm nghỉ ngơi khoảng 25 phút rồi lại tiếp tục công việc. Công việc này, nhọc nhất là vào mùa lá rụng, bởi chỉ sau khoảng 1-2 giờ, xe rác đã đầy, phải chờ xe ép rác đến mới có thể tiếp tục. Những đợt mưa lớn, rác ướt, nặng và khó gom. Thu nhập cố định của chị khoảng 7 triệu đồng/tháng, là mẹ đơn thân, để lo cho con và phụ giúp cha mẹ già, buổi sáng chị còn nhận làm phục vụ theo giờ tại quán ăn gần nhà.
“Nhiều lần tôi hỏi con gái 6 tuổi có ngại khi mẹ làm công nhân vệ sinh, con hồn nhiên trả lời: “Dạ không. Con luôn khoe với các bạn: “Đường sạch đẹp là do mẹ mình quét đó!”. Mỗi lần mệt mỏi, nghĩ đến câu nói của con, tôi thấy rất ấm lòng, có thêm động lực để làm việc” – chị Trang bày tỏ.
Hành động đẹp trong đêm
11 năm làm việc tại Đội vệ sinh 1 – Công ty TNHH MTV Dịch vụ công ích quận 8 cũng ngần ấy năm anh Nguyễn Huỳnh Nhân tham gia “Tổ công nhân đường phố phòng, chống tội phạm”. Đây là mô hình do công ty phối hợp với công an thành lập từ năm 2014 nhằm phát huy tính tích cực của lực lượng công nhân trong quá trình làm việc trên các tuyến đường, hỗ trợ truy bắt kẻ phạm pháp, cấp cứu người bị hại, bị nạn trên đường…
Ngày trước, khu vực anh Nhân làm việc thường xảy ra tình trạng cướp giật nên ngay khi mô hình này ra đời, anh đã đăng ký tham gia. Được cơ quan công an tập huấn các kỹ năng phòng vệ, kỹ năng sơ cấp cứu nên khi gặp phải đối tượng cướp giật, anh không ngần ngại giúp đỡ người dân.
“Năm 2022, trên đường đi làm, tôi nghe tiếng la thất thanh của người đi đường, nhìn thấy 2 đối tượng bỏ chạy sau khi giật điện thoại trên đường Phạm Thế Hiển (phường Bình Đông), tôi lập tức cùng người dân đuổi theo, vây bắt và giao cho công an xử lý, nạn nhân cũng lấy lại được tài sản” – anh Nhân hào hứng kể.
Một lần khác, trên đường đi làm về, đến đoạn gần cầu Chữ Y, nghe người đi đường tri hô “cướp, cướp”, anh cũng lập tức đuổi theo, cùng người dân vây bắt đối tượng, giao công an. “Không phải tôi không sợ nguy hiểm mà đơn giản là tôi muốn giúp người khác khi họ gặp hoạn nạn, để cuộc sống được bình yên. Điều khiến tôi an tâm là 1, 2 năm trở lại đây, tình hình trật tự xã hội tốt lên nhiều, tôi không còn bắt gặp cảnh cướp giật khi làm ca đêm” – anh Nhân cho biết.
Hơn 20 năm là công nhân vệ sinh, chị Nguyễn Thị Ánh, công nhân Đội vệ sinh 4 – Công ty TNHH MTV Dịch vụ công ích quận 8 đã nhiều lần nhặt được tài sản, giấy tờ của người dân và tìm cách trả lại mà không cần đền đáp. “Có lần, tôi đang quét rác trên đường Hoài Thanh (phường Phú Định) thì nhặt được một chiếc bóp da, bên trong có hơn 10 triệu đồng cùng giấy tờ. Tôi tìm đến địa chỉ của người đánh rơi để trả lại.
Chủ của chiếc bóp da mới ra trường, đi làm được tháng lương đầu tiên thì lại đánh mất. Khi tôi đem trả lại, cậu ấy rối rít cảm ơn, ngỏ ý gửi tôi ít tiền nhưng tôi không nhận vì cậu ấy cũng không khá giả gì. Thấy tôi không nhận tiền, cậu dúi cho tôi chai nước ngọt, “bắt” tôi ngồi nghỉ ngơi, uống nước rồi mới được đi làm tiếp” – chị Ánh cười hiền.
Cần sự quan tâm, hỗ trợ
Điều kiện làm việc vất vả, nhiều rủi ro song thực tế, thu nhập của công nhân vệ sinh khá thấp, đặc biệt là những người làm việc tại các doanh nghiệp tư nhân.
Như trường hợp vợ chồng anh Lư Hữu Nghĩa (45 tuổi). Trước đây, vợ chồng anh làm việc tại Công ty TNHH MTV Dịch vụ công ích quận 12, sau đó công ty không trúng thầu gói quét đường, cắt giảm lao động nên anh chuyển sang làm cho một công ty tư nhân (đơn vị trúng thầu). Vợ chồng anh cùng làm việc trên các cung đường thuộc phường Tân Thới Hiệp, quét và thu gom rác quãng đường dài khoảng 5-6 km.
Tuyến đường thuộc “tuyến đường ngày” công ty quy định, tức có thể làm việc ban ngày nên cũng đỡ vất vả. Lương vợ chồng anh khoảng 6,4 triệu đồng/người/tháng, trong khi đang nuôi 2 con ăn học nên luôn trong tình trạng “ăn trước, trả sau”. “Làm việc ở công ty tư nhân thường không ổn định, mỗi khi công ty không trúng thầu, chúng tôi phải tìm nơi làm việc mới.
Bên cạnh đó, ngày lễ, Tết chúng tôi vẫn phải làm việc nhưng không có thưởng, không được tính lương đặc thù, nhiều lúc cũng chạnh lòng. Mong ước của tôi là nhà nước quan tâm hơn đến lực lượng công nhân vệ sinh khu vực ngoài nhà nước để yên tâm gắn bó với nghề” – anh Nghĩa mong mỏi.
Đại diện Công đoàn Công ty TNHH MTV Dịch vụ công ích quận 8 cho rằng công việc của công nhân vệ sinh môi trường hiện còn nặng nhọc, độc hại, nhiều rủi ro. Dù công ty không ngừng nâng cao phúc lợi, thực hiện khám sức khỏe định kỳ và bệnh nghề nghiệp nhưng cũng khó có thể cải thiện điều kiện làm việc do đặc thù công việc.
“Rất mong thành phố quan tâm, có các cơ chế đặc thù dành cho đối tượng công nhân vệ sinh môi trường. Ngoài ra, địa phương cần tạo điều kiện, bố trí các điểm tập kết rác phù hợp để công nhân không phải di chuyển đoạn đường quá xa” – vị đại diện này đề xuất.
(*) Xem Báo Người Lao Động từ số ra ngày 11-8
Doanh nghiệp rớt thầu, công nhân mất việc
Từ ngày 1-1-2024, Luật Đấu thầu 2023 cùng Nghị định 24/2024/NĐ-CP chính thức có hiệu lực, tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý trong lĩnh vực này. Quy định mới làm rõ quy trình lựa chọn nhà thầu; đồng thời cho phép áp dụng hình thức chỉ định thầu rút gọn đối với các gói thầu giá trị nhỏ, nhằm tiết kiệm thời gian và chi phí.
Riêng với lĩnh vực thu gom, vận chuyển, xử lý rác thải sinh hoạt – một trong những trụ cột của dịch vụ công ích – việc đấu thầu là bắt buộc. Tuy nhiên, thực tế tại nhiều địa phương cho thấy không ít doanh nghiệp dịch vụ công ích gặp khó khăn khi tham gia. Dù có kinh nghiệm và đủ năng lực, nhiều doanh nghiệp vẫn rút lui vì cách phân chia gói thầu chưa hợp lý, quy mô không phù hợp hoặc yêu cầu kỹ thuật, tài chính vượt quá khả năng đáp ứng. Điều này vô tình làm thu hẹp số lượng nhà thầu tiềm năng, ảnh hưởng đến tính cạnh tranh của thị trường.
Một hệ lụy đáng lo ngại, theo giám đốc một công ty dịch vụ công ích tại TP HCM, là vấn đề việc làm cho người lao động. Khi doanh nghiệp không trúng thầu, hoạt động sản xuất – kinh doanh bị gián đoạn, đồng nghĩa với việc hàng chục, thậm chí hàng trăm công nhân đứng trước nguy cơ mất việc, thu nhập sụt giảm nghiêm trọng.