Căn phòng trọ chưa đầy 15 m² trong con hẻm nhỏ tại phường An Lạc, TP HCM nhiều năm nay là nơi cư trú của gia đình 3 người của chị Nguyễn Thị Yến Nhi, công nhân (CN) may tại một công ty trong KCN Tân Tạo. Phòng có nhà vệ sinh riêng nhưng được xây tạm bợ, mái tôn thấp, những ngày nắng nóng, bên trong như “lò nung”; còn lúc trời mưa thì nền nhà ẩm ướt, muỗi bay vo ve cả đêm. Lý do duy nhất khiến chị trụ lại khu trọ này là giá thuê rẻ, chỉ 1,2 triệu đồng/tháng.
Sống tạm bợ
Phòng chật, trong khi có 2 con nhỏ, đồ đạc nhiều, không đủ chỗ ở nên hai vợ chồng chị Nhi buộc phải gửi đứa lớn về quê cho ông bà chăm. Khu trọ của chị Nhi có khoảng 50 phòng, đa số là CN đến từ các tỉnh miền Tây, đang làm việc tại các doanh nghiệp trong và quanh KCN Tân Tạo.
Điều kiện sống ở đây xuống cấp nghiêm trọng. Điện thường xuyên bị cắt đột ngột vì quá tải, nước sinh hoạt thiếu ổn định, rác thải chất đống vì không được thu gom hằng ngày. Trong khi an ninh rất lỏng lẻo, từng xảy ra nhiều vụ mất trộm ban đêm khi người trong dãy trọ đi làm ca. “Ở đây ai cũng muốn chuyển đi, nhưng lương CN thì chẳng bao nhiêu, thu nhập gộp của hai vợ chồng chỉ khoảng 12 – 14 triệu đồng/tháng, chúng tôi không có lựa chọn nào tốt hơn…” – chị Nhi bày tỏ.
Không có tích lũy, công nhân chẳng thể nào mua được nhà ở xã hội .Ảnh: HUỲNH NHƯ
Điều kiện sống của gia đình chị Phạm Thị Kim Hoàng (đang ở trọ tại phường Phú Định, TP HCM) cũng không khá hơn. Chị cùng chồng đều làm CN tại một công ty may mặc đóng trên địa bàn phường. Tổng thu nhập hằng tháng của hai vợ chồng khoảng 12 – 14 triệu đồng. Để tiện đi làm, họ thuê phòng trọ nhỏ gần công ty, chỉ 12 m² với giá gần 2 triệu đồng/tháng (tính cả điện, nước). Giá thuê rẻ nên điều kiện nhà trọ chật chội, nóng bức.
Khu trọ có lối đi chung hẹp, phòng không có cửa sổ, thiếu ánh sáng và không khí lưu thông kém, khiến không gian sinh hoạt lúc nào cũng ngột ngạt. “Bất tiện nhất là mùa mưa, ai cũng lo bị mưa tạt, ẩm mốc” – chị Hoàng kể. Vì vậy, vợ chồng chị đành gửi con nhỏ về quê cho ông bà. Theo chị, đây là cách tốt nhất để con có không gian sống thoáng đãng hơn.
Dù điều kiện sống còn nhiều thiếu thốn, vợ chồng chị vẫn cố gắng bám trụ để có thu nhập ổn định. Do đó, chị Hoàng luôn canh cánh giấc mơ có một căn nhà nhỏ tại TP HCM. “Chỉ mong một ngày nào đó, vợ chồng tôi có thể dành dụm mua được một căn nhà nhỏ, để con cái được sống cùng cha mẹ trong một không gian đủ đầy và tử tế hơn. Có chỗ ở ổn định, mình mới yên tâm tính chuyện lâu dài” – chị Hoàng nói.
Gặp khó “trăm bề”
Gần 19 năm làm CN, mức lương của chị Nguyễn Thị Hằng, CN một công ty may xuất khẩu ở phường Gò Vấp (TP HCM), chỉ hơn 7 triệu đồng. Chồng chị làm nghề tự do, thu nhập khoảng 10 triệu đồng mỗi tháng nhưng bấp bênh.
Gần 20 năm nay, gia đình 4 người của chị gắn bó với căn phòng trọ 15 m² có gác lửng ở phường An Hội Tây, giá thuê và điện nước khoảng 2,8 triệu đồng/tháng. Căn phòng đã xuống cấp, ngày càng chật chội khi các con khôn lớn. Để có thêm chỗ sinh hoạt, chị phải gửi 3 chiếc xe máy của gia đình ở kho của chủ trọ. Năm 2022, với suy nghĩ “không lẽ cả đời bố mẹ rồi đến đời con vẫn phải đi thuê trọ”, vợ chồng chị Hằng vay mượn người thân mua 100 m² đất ở tỉnh Đồng Nai với giá 280 triệu đồng. Nhưng niềm vui chóng tàn, bởi đó là đất nông nghiệp, chưa thể chuyển đổi sang thổ cư, kế hoạch xây nhà vì thế vẫn nằm trên giấy.
Cũng trong cảnh ngộ an cư dang dở là anh Phan Xuân Giáp (quê Hà Tĩnh), nhân viên kỹ thuật một công ty gỗ tại phường Bến Cát. Hơn 15 năm gắn bó với TP HCM, từ khi học đại học, lập gia đình đến sinh con, anh đã phải nhiều lần chuyển chỗ trọ. Năm 2021, khi con gái đầu lòng chào đời, vợ chồng anh phải thuê nhà nguyên căn để có chỗ ở cho cả bà ngoại lên chăm cháu. Chi phí thuê nhà tăng gấp đôi, từ hơn 2 triệu đồng lên 4,5 triệu đồng/tháng, chưa kể điện nước. Trong khi đó, thu nhập của cả hai vợ chồng chưa tới 20 triệu đồng, khiến kinh tế thêm chật vật.
Với suy nghĩ lấy tiền thuê để trả lãi vay mua đất, xây nhà, anh Giáp đánh liều mua một mảnh đất gần 800 triệu đồng tại Đồng Nai. Đó là đất nông nghiệp, sổ chung, chưa tách thửa, nhưng người bán hứa “bao xây dựng, nếu không xây được sẽ trả lại tiền”. Tin lời, anh vay mượn cha mẹ, mua vật liệu dựng móng, lên tường, chi phí tốn cả trăm triệu đồng. Nhưng công trình vừa xong phần thô đã bị cơ quan chức năng yêu cầu tháo dỡ. Giờ đây, gia đình anh Giáp vẫn phải đi thuê nhà và còn đang theo đuổi vụ kiện để đòi lại số tiền đã bỏ ra.
Mong có giải pháp sớm
Luật Nhà ở năm 2023 có hiệu lực từ ngày 1-8-2024 đã bổ sung thêm một số đối tượng được hưởng chính sách hỗ trợ về nhà ở xã hội (NƠXH), trong đó có CN – lao động đang làm việc tại doanh nghiệp, hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã trong và ngoài KCN… Điều này giúp CN – lao động tiếp cận NƠXH thuận lợi hơn. Nhưng thực tế thì các dự án NƠXH còn hạn chế; thủ tục, điều kiện mua nhà loại hình này còn khá phức tạp. Đó là chưa nói đến thu nhập hiện tại, CN – lao động hầu như không có tích lũy để ước mơ đến một căn nhà cho riêng mình.
Hàng chục năm rời quê Sóc Trăng (nay thuộc TP Cần Thơ) lên TP HCM mưu sinh, vợ chồng chị Sơn Thị Lợi (42 tuổi), CN Công ty CP Thực phẩm Vĩnh Thành Đạt (phường An Phú Đông), chỉ dám mơ đủ ăn, đủ mặc, chứ chưa bao giờ nghĩ đến chuyện có một mái nhà riêng nơi đất chật, người đông này. Tổng thu nhập của hai vợ chồng khoảng 16 triệu đồng/tháng, vừa phải trang trải sinh hoạt gia đình, nuôi con, vừa phụ giúp cha mẹ già mất sức lao động ở quê 3 triệu đồng/tháng.
Chưa kể, chi phí thuê trọ cùng điện nước ngốn thêm hơn 2,5 triệu đồng. Căn phòng trọ vỏn vẹn 15 m², được sắp xếp gọn ghẽ mới đủ chỗ cho 3 người ăn ở, sinh hoạt. Chị Lợi chia sẻ: “Thu nhập của chúng tôi chỉ vừa đủ gói ghém. Nếu có chút tích lũy thì cũng dễ dàng “tan biến” chỉ sau một lần ốm đau, vào viện. Tôi vừa phải cắt bỏ một phần gan hỏng, tiền để dành chẳng còn bao nhiêu. Vậy nên, chuyện mua nhà, dù dưới hình thức nào, cũng là giấc mơ xa vời”.
Ông Đỗ Ngọc Sơn, Chủ tịch Công đoàn Công ty CP Phát triển SX-TM Sài Gòn (phường Nhiêu Lộc), cho biết dịch COVID-19 và khủng hoảng kinh tế kéo dài đã ảnh hưởng đến việc bảo đảm việc làm, cải thiện tiền lương của nhiều người. Rất nhiều lao động đã chuyển hướng về quê sinh sống vì không trụ nổi ở thành phố với chi phí ngày càng tăng trong khi lương không ổn định. Nhiều người bám trụ nhưng cuộc sống lại thiếu thốn, họ lựa chọn thuê nhà trọ với điều kiện chật chội, ẩm thấp, thiếu ánh sáng, tiện nghi sinh hoạt thấp.
Không ít gia đình CN phải gửi con ở quê sống với ông bà vì cha mẹ thu nhập thấp không đủ để bảo đảm cuộc sống cho con cái, không đủ tiền để gửi trẻ hoặc cho con đi học tại thành phố. Ông Sơn cho rằng: “Trên thực tế các dự án NƠXH, nhà trọ thoáng đãng, điều kiện sinh hoạt tốt dành cho CN còn rất ít. Tôi rất mong sẽ có những giải pháp nhằm đẩy nhanh tiến độ xây dựng các thiết chế cho CN – lao động trong đó có vấn đề xây dựng NƠXH, nhà trẻ… để họ an tâm làm việc”.
(Còn tiếp)
Ông TRẦN VĂN HÙNG, Chủ tịch Công đoàn Công ty CP Thương mại Cơ khí Tân Thanh (phường Linh Xuân, TP HCM): Không dễ tiếp cận!
Với mức thu nhập bình quân thấp, cuộc sống của đa số CN – lao động còn nhiều khó khăn, chi tiêu dè sẻn cũng chỉ bảo đảm được các nhu cầu tối thiểu. Do vậy, để có cuộc sống tốt hơn, ngoài cải thiện tiền lương để họ có tích lũy thì cần có thêm các chính sách an sinh khác. Thực tế chính sách về NƠXH đã có nhưng để tiếp cận được thì không dễ, với nhiều người điều đó chỉ trong mơ.
Do vậy, chính sách NƠXH cần đẩy mạnh theo các hướng như: bán nhà với giá ưu đãi nhất hoặc cho thuê nhà với giá tốt nhất để họ có cơ hội sở hữu nhà hoặc thuê để có môi trường sống ổn định lâu dài.
Rất nhiều CN khi được chúng tôi hỏi về nguyện vọng mua NƠXH, đều bày tỏ rất muốn nhưng họ không dám mơ. “Chính sách mua NƠXH đã có nhưng khó đến lượt. Dù có nằm trong diện được mua thì với thu nhập hiện tại, tôi cũng không đủ sức trả lãi vay ngân hàng” – bà Nguyễn Thụy An Minh, một CN ngụ tại phường Tân Bình, bộc bạch.