Nhiều doanh nghiệp (DN) và chuyên gia cho rằng với các quy định hiện nay, để xây dựng dự án nhà ở xã hội (NƠXH) phải mất khá nhiều thời gian từ lúc bắt đầu triển khai đến khi khởi công. Do vậy, cần có các biện pháp tháo gỡ để thúc đẩy phát triển loại hình nhà ở này.
Triển khai hàng loạt dự án với hàng ngàn căn hộ
Trao đổi về việc triển khai đầu tư xây dựng NƠXH cho công nhân (CN) – lao động thuê, ông Phan Văn Anh, Phó Chủ tịch Tổng LĐLĐ Việt Nam, cho biết tại kỳ họp thứ 6, Quốc hội khóa XV đã thông qua Luật Nhà ở (sửa đổi) năm 2023.
Luật Nhà ở (sửa đổi) quy định Tổng LĐLĐ Việt Nam là cơ quan chủ quản dự án đầu tư xây dựng NƠXH bằng nguồn tài chính Công đoàn cho CN – lao động thuộc đối tượng được hưởng chính sách NƠXH thuê. Theo ông Phan Văn Anh, đây là cơ sở pháp lý để Tổng LĐLĐ Việt Nam thực hiện đầu tư các dự án NƠXH cho người lao động (NLĐ) thuê.
Tháng 7-2024, Tổng LĐLĐ Việt Nam đã chủ động xây dựng, ban hành kế hoạch liên quan, trong đó xác định rõ các giai đoạn đầu tư cụ thể phù hợp với nhu cầu, khả năng cân đối nguồn lực, sự phối hợp của các cấp chính quyền địa phương. Tổng LĐLĐ Việt Nam cũng ban hành quy trình đầu tư xây dựng NƠXH cho NLĐ thuê bằng nguồn tài chính Công đoàn, do Tổng LĐLĐ Việt Nam làm cơ quan chủ quản đầu tư theo quy định.
Tổng LĐLĐ Việt Nam còn khảo sát nhu cầu thuê nhà ở của NLĐ, sau đó triển khai lập quy hoạch chi tiết và thực hiện việc chuẩn bị đầu tư tại các khu đất được UBND tỉnh, thành giới thiệu. Theo lãnh đạo Tổng LĐLĐ Việt Nam, trong 7 tháng đầu năm 2025, dự án NƠXH tại KCN Mỹ Tho – cụm công nghiệp tỉnh Đồng Tháp đã khởi công.
Nhà lưu trú công nhân quy mô 1.040 căn tại phường Cát Lái, TP HCM đã đưa vào sử dụng giai đoạn đầu với 368 căn. Ảnh: QUỐC ANH
Từ nay đến cuối năm 2025, Tổng LĐLĐ Việt Nam chuẩn bị đầu tư 4 dự án NƠXH tại Bắc Ninh, Quảng Ngãi, Vĩnh Long với 2.596 căn hộ. Năm 2026, Tổng LĐLĐ Việt Nam tiếp tục chuẩn bị thực hiện đầu tư, khởi công 5 dự án NƠXH với quy mô 4.046 căn hộ tại Tây Ninh (770 căn), Đà Nẵng (735 căn), TP HCM (800 căn), Đồng Nai (780 căn), Hưng Yên (quy mô 741 căn), Nghệ An (1.000 căn).
Dù vậy, quá trình thực hiện dự án NƠXH cho NLĐ thuê vẫn còn nhiều vướng mắc liên quan khâu thẩm định, thuê đất. Ông Phan Văn Anh cho biết Tổng LĐLĐ Việt Nam đã kiến nghị Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ giao Tỉnh ủy, UBND tỉnh, thành chỉ đạo các sở, ngành chức năng đẩy nhanh tiến độ thẩm định, phê duyệt những khâu liên quan các dự án NƠXH của Tổng LĐLĐ Việt Nam để sớm khởi công xây dựng. Qua đó, đáp ứng sự mong đợi của CN – lao động, tạo động lực góp phần hoàn thành Đề án 1 triệu căn hộ được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định 338/2023.
Tạo cơ hội sở hữu nhà ở
Bên cạnh việc thúc đẩy triển khai xây dựng các dự án NƠXH dành cho CN – lao động thuê của Tổng LĐLĐ Việt Nam, nhiều ý kiến cho rằng cần tháo gỡ khó khăn đối với các dự án bán hoặc thuê mua để NLĐ có cơ hội sở hữu nhà ở.
Ông Nguyễn Ngọc Tráng, Chủ tịch Công đoàn Công ty CP Sản xuất – Kinh doanh Sơn Kim (TP HCM), đề xuất các dự án NƠXH cần được bố trí ở vị trí thuận lợi, ưu tiên gần KCX-KCN và DN lớn, nơi tập trung đông CN. “Việc bố trí vị trí xây dựng NƠXH hợp lý sẽ giúp NLĐ an cư gần nơi làm việc, tiết kiệm chi phí và thời gian đi lại, đồng thời góp phần giảm áp lực giao thông, nâng cao năng suất và giữ chân CN gắn bó lâu dài với DN” – ông nhìn nhận.
Ngoài yếu tố vị trí, ông Tráng đề xuất nhà nước triển khai các gói tín dụng ưu đãi với lãi suất thấp, áp dụng cho cả chủ đầu tư dự án lẫn NLĐ mua hoặc thuê nhà. Khi chi phí đầu tư được giảm bớt, giá bán và thuê NƠXH cũng trở nên hợp lý hơn, phù hợp với khả năng của NLĐ.
Bên cạnh đó, cần ban hành chính sách ưu đãi về thuế, hỗ trợ hạ tầng kỹ thuật nhằm khuyến khích nhiều DN tham gia phát triển NƠXH. Đây sẽ là động lực quan trọng để gia tăng nguồn cung NƠXH, nâng cao chất lượng công trình và bảo đảm tính bền vững của chương trình an sinh cho NLĐ.
Theo ông Nguyễn Văn Thanh Huy, Phó Tổng Giám đốc Tập đoàn Becamex – đơn vị tiên phong phát triển NƠXH tại tỉnh Bình Dương (cũ), NƠXH là sản phẩm dành cho phân khúc người thu nhập thấp và trung bình, giải quyết vấn đề an sinh xã hội. Nhà nước cần ban hành những chính sách để NƠXH có giá hợp lý hơn. Ngoài ra, cần các chính sách phù hợp với thu nhập của NLĐ ở từng địa phương. Thực tế, nhiều DN mong muốn đóng góp để xã hội phát triển, trong đó có lĩnh vực NƠXH, song gặp không ít vướng mắc về pháp lý, nguồn vốn…
Ông Huy cho rằng các gói kích cầu của Chính phủ phải giải quyết được nguồn vốn cho dự án NƠXH. Các quỹ cho vay nên có chính sách hỗ trợ NLĐ cụ thể, thời hạn vay từ 25 – 35 năm thì các đối tượng thu nhập thấp mới tiếp cận được NƠXH. “Thuê hay sở hữu NƠXH là vấn đề nhiều người quan tâm. Thuê là ban đầu nhưng sở hữu là lâu dài. Muốn CN – lao động sở hữu được nhà ở thì phải có nguồn vốn ưu đãi, lãi suất thấp” – ông Huy nhìn nhận.
Nhiều DN cho rằng một trong những tiêu chí để NLĐ được xét mua NƠXH là thu nhập của vợ hoặc chồng phải dưới 15 triệu đồng/tháng cũng là một nút thắt lớn, khiến đông đảo người có nhu cầu khó tiếp cận chính sách nhà ở. Về vấn đề này, tại hội nghị toàn quốc sơ kết việc thực hiện chỉ tiêu phát triển NƠXH, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Văn Sinh cho biết bộ đã kiến nghị sửa đổi một số nội dung của Nghị định 100/2024 (quy định chi tiết một số điều của Luật Nhà ở về phát triển và quản lý NƠXH).
Theo Thứ trưởng Nguyễn Văn Sinh, một trong những nội dung quan trọng được kiến nghị sửa đổi là điều kiện về thu nhập để NLĐ được mua, thuê NƠXH – theo hướng nâng mức thu nhập đối với người độc thân từ 15 triệu lên 20 triệu đồng/tháng. Trường hợp người đứng đơn đề nghị mua NƠXH đã kết hôn thì nâng tổng mức thu nhập của vợ chồng từ 30 triệu lên 40 triệu đồng/tháng, tính theo bảng tiền công, tiền lương. Bộ Xây dựng cũng đề xuất giảm lãi suất vay vốn ưu đãi mua, thuê NƠXH cho NLĐ…
Tại hội nghị toàn quốc sơ kết việc thực hiện chỉ tiêu phát triển NƠXH, Thủ tướng Chính phủ cơ bản đồng ý với các đề xuất, kiến nghị về nâng ngưỡng thu nhập được mua NƠXH theo hướng phù hợp hơn. Thủ tướng cũng đã giao Bộ Xây dựng đề xuất sửa đổi Nghị định 100/2024 theo trình tự rút gọn.
Giảm áp lực cho người lao động
Ông Củ Phát Nghiệp, Chủ tịch Công đoàn Công ty TNHH PouYuen Việt Nam (phường Tân Tạo, TP HCM), nhận định một trong những rào cản lớn khiến NLĐ từ các tỉnh khó gắn bó lâu dài với TP HCM và các đô thị lớn là vấn đề nhà ở.
Theo ông Nghiệp, TP HCM, Đồng Nai… hiện có nhu cầu lao động rất lớn. Trong khi đó, những địa phương khác cũng phát triển rất nhanh các KCN, cơ hội việc làm ngày càng nhiều. Trong bối cảnh mức lương tối thiểu vùng giữa TP HCM và các tỉnh lân cận không chênh lệch quá lớn, nhiều NLĐ có xu hướng chọn làm việc ở quê để có cuộc sống ổn định và gần gũi gia đình hơn.
Để giữ chân NLĐ, ông Nghiệp cho rằng thành phố cần có chính sách hỗ trợ NƠXH với giá bán hợp lý, thay vì chỉ tập trung vào hình thức cho thuê. Ông cũng đề xuất TP HCM thúc đẩy các chính sách để NLĐ có cơ hội được tiếp cận dự án NƠXH. Bên cạnh đó, thành phố có thể xem xét thực thiện các chính sách hỗ trợ tiền điện, nước, sinh hoạt phí cho NLĐ đang thuê nhà trọ… để giảm bớt áp lực chi phí, giúp họ bớt lo toan, tập trung vào lao động – sản xuất hiệu quả hơn.
(*) Xem Báo Người Lao Động từ số ra ngày 20-8