Các động thái thương mại dồn dập từ chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump đang bắt đầu phác thảo nên một bức tranh rõ ràng hơn, dù không mấy dễ chịu, cho châu Á – khu vực sản xuất lớn nhất thế giới. Một trật tự mới dường như đang được thiết lập, nơi sự khó đoán được thay thế bằng một hiện thực thuế quan cao hơn.

Ngày 22/7, Tổng thống Trump công bố một thỏa thuận quan trọng với Nhật Bản, áp mức thuế 15% đối với hàng hóa nhập khẩu từ nền kinh tế lớn thứ 3 thế giới. Mức thuế này bao gồm cả mặt hàng ô tô, vốn là nguyên nhân chính gây ra thâm hụt thương mại song phương giữa 2 nước. Gần như đồng thời, một thỏa thuận riêng với Philippines cũng được ấn định ở mức thuế 19%.

Những con số này không phải là ngẫu nhiên. Chúng cho thấy một chiến lược nhất quán đang hình thành. Mức thuế 19% của Philippines gần như tương đương với Indonesia. Giới phân tích tin rằng đây chính là khung tham chiếu cho phần lớn các quốc gia còn lại trong khu vực Đông Nam Á.

Một “bình thường mới”

Bà Trinh Nguyen, chuyên gia kinh tế cao cấp tại Natixis, đã gói gọn tình hình trong một khái niệm đáng chú ý: Một “bình thường mới”.

“Chúng ta đang sống trong một bình thường mới nơi mức thuế 10% được xem là mức nền, nên 15% hay 20% cũng không quá tệ nếu các nước khác cùng chịu như vậy”, bà nhận định. Theo bà, logic của các doanh nghiệp Mỹ rất thực tế, với mặt bằng thuế quan này, việc nhập khẩu hàng hóa từ châu Á vẫn mang lại lợi nhuận cao hơn so với việc đầu tư sản xuất ngay tại nội địa.

Trong một diễn biến khác mang tín hiệu hòa dịu, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent xác nhận sẽ có cuộc gặp với các quan chức Trung Quốc tại Stockholm.  Đây là vòng đàm phán thứ 3 nhằm kéo dài lệnh đình chiến thuế quan và mở rộng các cuộc thảo luận.

Động thái trên, cùng với việc Mỹ nới lỏng hạn chế về chip và Trung Quốc nối lại xuất khẩu đất hiếm, cho thấy quan hệ giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới đang dần đi vào ổn định sau những tháng ngày căng thẳng. Nhìn chung, một mức độ dễ dự đoán hơn đang dần hình thành.

Tuy nhiên, sự rõ ràng này không đồng nghĩa với sự an toàn tuyệt đối. Vẫn còn rất nhiều câu hỏi lớn bị bỏ ngỏ. Chính quyền Tổng thống Trump vẫn đang trong quá trình cân nhắc các mức thuế quan áp theo từng ngành hàng chiến lược, đặc biệt là chip bán dẫn và dược phẩm – những lĩnh vực sống còn đối với các nền kinh tế công nghệ cao của châu Á như Singapore, Đài Loan và Ấn Độ – những nơi cho đến nay vẫn chưa có một thỏa thuận thuế quan rõ ràng nào với Mỹ.

Hàn Quốc cũng đang đối mặt với nguy cơ bị áp các mức thuế sâu hơn theo ngành, dù thỏa thuận của Nhật Bản có thể được xem là một mô hình tham khảo cho tân Tổng thống Lee Jae Myung.

Làn sóng dịch chuyển và cái giá của sự bất định

Khi bản đồ thuế quan dần được xác lập, các doanh nghiệp có chuỗi cung ứng phức tạp trải rộng khắp châu Á nhưng vẫn phụ thuộc vào người tiêu dùng Mỹ, cuối cùng cũng có thể bắt đầu hành động. Các hiệp hội ngành nghề từ lâu đã cảnh báo rằng sự bất định trong chính sách còn gây tổn hại cho môi trường đầu tư hơn cả một mức thuế cao nhưng ổn định.

Giờ đây, sự ổn định đó đã đến, và nó có thể sẽ kích hoạt một làn sóng dịch chuyển sản xuất mạnh mẽ, tương tự như cuộc chiến thương mại đầu tiên vào năm 2018. Với mức thuế trung bình vẫn ở ngưỡng cao nhất khu vực, cộng với áp lực chính trị liên tục từ Washington nhắm vào tham vọng công nghệ của Bắc Kinh, việc đặt cược vào các địa điểm sản xuất ổn định hơn đã trở thành một ưu tiên chiến lược.

Dữ liệu từ chỉ số PMI của S&P đã cho thấy cái giá của sự bất ổn trước đó. Lĩnh vực sản xuất trên toàn khối ASEAN đang ghi nhận sự suy yếu mạnh nhất kể từ tháng 8/2021, chủ yếu do sụt giảm đơn hàng mới, tình trạng sa thải lao động và sức mua nguyên vật liệu đều yếu đi.

Người tiêu dùng Mỹ trước ngưỡng cửa tăng giá

Đối với người tiêu dùng Mỹ, những người cho đến nay vẫn chưa cảm nhận nhiều tác động trực tiếp, các nhà kinh tế cảnh báo rằng thời kỳ yên ổn sắp kết thúc. Giá cả hàng hóa nhập khẩu được dự báo sẽ tăng trong những tháng tới.

Các chuyên gia tại Goldman Sachs dự báo mức thuế nền “có đi có lại” của Mỹ sẽ chính thức tăng từ 10% lên 15%. Điều này không chỉ gây áp lực trực tiếp lên ví tiền của người dân mà còn có thể đẩy lạm phát lên cao và kìm hãm tăng trưởng kinh tế. Nhóm phân tích của Barclays cũng đồng tình, cho rằng xu hướng đưa mức thuế về ngưỡng 15-20% làm gia tăng đáng kể rủi ro suy giảm GDP ở châu Á.