Từ bàn tay nuôi dạy của một người mẹ làm nghề lao công, nữ sinh viên Xuyến đã vượt biết bao gian khó để tốt nghiệp Thủ khoa Viện Vật lý kỹ thuật, Đại học Bách khoa Hà Nội.
Mới đây, vào ngày 15/5, tại lễ tốt nghiệp dành cho tân cử nhân, tân kỹ sư của Trường Đại học Bách khoa Hà Nội, nữ sinh viên Nguyễn Thị Xuyến (SN 1999) – Lớp Vật Lý kỹ thuật 01 K62 được vinh danh là thủ khoa đầu ra của Viện Vật lý kỹ thuật.
Cô Đinh Thị Nhan (51 tuổi, trú tại xã Vạn Phúc, huyện Thanh Trì, Hà Nội) đã xin nghỉ phép buổi sáng để kịp thời có mặt trong giờ phút thiêng liêng của con gái.
Nhớ đến công ơn trời biển của mẹ, nữ thủ khoa khi ấy không giấu nổi những giọt nước mắt mà viết rằng: “Con sinh ra chỉ có mình mẹ, mẹ dạy con chăm chỉ và tử tế. Lớn lên, con lại thấy người ta khinh thường mẹ… vì mẹ làm nghề quét rác. Con biết hết, nhưng con phải im lặng. Cho đến hôm nay, mẹ sẽ không còn bị ai chê cười nữa đâu, vì con đã là thủ khoa rồi“.
Trước khi tốt nghiệp đại học, Xuyến được nhận vào làm tại một công ty xe ô tô danh tiếng đến từ Nhật Bản, có trụ sở đặt tại Hà Nội.
Tuổi thơ khốn khó, nhiều thiệt thòi
Khi còn trên giảng đường đại học, Xuyến đã sớm nổi tiếng trong cộng đồng sinh viên và được các thầy cô biết đến về sự giỏi giang, ham học. Nhưng ít ai ngờ được rằng, đằng sau vẻ ngoài duyên dáng và nụ cười xinh xắn ấy là một tuổi thơ không hạnh phúc.
Để tìm hiểu về hành trình đến với tri thức của em, ngay sau ngày tốt nghiệp, phóng viên đã có mặt tại nhà Xuyến. Căn nhà nhỏ bé vừa đủ để kê một chiếc giường, một bàn học, là nơi mà hai mẹ con Xuyến đã đồng hành cùng với nhau trong suốt hơn 20 năm qua.
Gần 6 giờ tối, cô Nhan vừa đi làm về, tranh thủ đặt vội nồi cơm. Nhìn dáng vẻ của cô, nếu trở lại cách đây hơn hai mươi năm người ta sẽ nghĩ đến ngay đến hình ảnh một người con gái có khuôn mặc khả ái. Nhưng dường như cái đẹp ấy cũng vận vào cái tên của cô đúng như câu “hồng nhan bạc phận”, cuộc hôn của cô diễn ra trong một thời gian ngắn.
Không để phiền lụy đến gia đình nhà chồng, trong khi bào thai trong bụng ngày một lớn, cô về nương dựa cha mẹ đẻ ở ven đê thuộc hữu ngạn sông Hồng, sống phụ thuộc vào nghề nông và những công việc thời vụ như phụ hồ, làm thuê tại rạp cưới, ma chay.
Xuyến đến tuổi vào lớp một, cứ ngỡ tưởng rằng em sẽ được đón chào trong vòng tay ấm áp của thầy cô và bè bạn. Nhưng vì không thấy bố Xuyến đến đón, các bạn bắt đầu truyền tai nhau và trêu em là “đứa không có bố”, “mẹ mày không chồng mà chửa”…
Những câu nói ấy mang tính sát thương thật cao, khiến cho tâm hồn một đứa trẻ vốn đã nhạy cảm bị tổn thương hơn bao giờ hết. “Giờ nhớ lại, khoảng thời gian đó thật là ám ảnh, anh ạ“, Xuyến chia sẻ.
Gặp gỡ người thầy giúp thay đổi cuộc đời
Bước sang cấp hai, Xuyến nghĩ rằng mình phải học thật giỏi để được thầy cô quý mến và các bạn khác tôn trọng. Kể từ đó, em ngồi bàn đầu để thầy cô chú ý mình hơn và không bị các bạn xung quanh làm phiền.
Dẫu kết quả học tập có tiến bộ nhiều hơn so với trước, nhưng Xuyến vẫn không tránh khỏi việc bị các bạn bắt nạt. Thậm chí, một bạn ở thôn khác đã ném giẻ lau vào thẳng mặt em và nói: “Về nhà lấy máu xét nghiệm ADN để tìm bố đi!”.
Đến năm lớp 9, Xuyến may mắn gặp được thầy Nguyễn Văn Lợi, giáo viên môn Toán.
Vốn là người cùng làng, thầy Lợi hiểu được hoàn cảnh của hai mẹ con Xuyến. Và với quan niệm giáo dục tiến bộ, thầy nhất quán rằng, không thể trồng cây ở những nơi thiếu ánh sáng cũng như không thể giáo dục học sinh với chút ít nhiệt tình.
Có lần thầy căn dặn em rằng: “Bố mẹ có nở mặt nở mày được hay không là nhờ cả vào con cái. Còn nếu con cái hư hỏng, học hành kém cỏi thì ra ngoài chợ chỉ biết lấy cái nón che mặt thôi!”.
Cho đến giờ phút này, Xuyến vẫn không thể nào quên được câu nói ấy của thầy. Không phụ lòng thầy cũng như sự vất vả của mẹ, năm đó Xuyến đã thi đỗ vào trường THPT tốp đầu của huyện với số điểm rất cao.
“Em nhận thấy, một người thầy giỏi không bao giờ bằng một người thầy tâm huyết. Bởi người thầy tâm huyết là người biết học sinh của mình cần cái gì và để tìm được người thầy này rất khó. Em đã may mắn gặp được thầy Lợi, thầy đã giúp em thay đổi cuộc đời“, Xuyến xúc động nói.
“Con cầm cây bút thì mẹ tốn tiền, còn cầm cây cuốc thì mẹ không tốn tiền”
Nhớ lại hồi Xuyến học cấp một còn chưa chăm học lắm nên cô Nhan có hai lần đưa con ra đồng nhặt cỏ, thấy việc đồng ruộng vất vả quá, Xuyến xin mẹ về học.
Nghe vậy, cô bèn căn dặn con: “Con cầm cây bút thì mẹ tốn tiền, còn cầm cây cuốc thì mẹ không tốn tiền”. Kể từ đó, Xuyến được mẹ tạo điều kiện toàn tâm vào việc học, không gian và tuổi thơ của em luôn gắn liền với chiếc bàn học.
Dù không khá giả gì, nhưng hễ Xuyến muốn đi học thêm ở đâu, học thêm môn gì cô cũng cho. Chưa một lần nào cô có ý nghĩ rằng việc học như vậy là tốn tiền cả. Và để có tiền cho con đi học, cô đã làm việc bất kể ngày đêm, bất kể nắng mưa.
Xót xa cho hoàn cảnh của cô, bố mẹ và các anh chị trong nhà nhiều lần động viên cô làm đơn xin xác nhận hộ nghèo, hộ cận nghèo hay đơn giản là đơn xin miễn giảm học phí nhưng cô đều lắc đầu, vì trong xã hội còn rất nhiều người khó khăn, trong khi cô còn sức khỏe. Cô cần phải tự lực để vươn lên trong cuộc sống và hơn hết đây còn là tấm gương để con gái soi chiếu, học tập.
Xuyến càng học tập lên cao thì càng tốn kém, không chỉ tiền học phí, còn phải mua thêm máy tính, sách vở, sách tham khảo. Bởi vậy, từ việc làm những công việc thời vụ, cô xin vào làm công nhân vệ sinh môi trường.
Việc của cô là thu gom rác từ cầu Mai Động tới nút giao Tam Trinh – Lĩnh Nam. Đi từ nhà lúc 3 giờ chiều, hôm sớm thì 12 giờ xong việc, còn nếu muộn phải hơn 3 giờ sáng hôm sau cô mới về đến nhà.
Hình ảnh một người phụ nữ dáng người nhỏ gầy, nặng nhọc đẩy chiếc xe rác nặng tới gần 3 tạ trong cảnh tắc đường không còn quá xa lạ với những với những người bảo vệ dân phố, dân quân tự vệ trên đoạn đường đó.
Những hôm 3 giờ sáng, ngồi học ở nhà nghe tiếng sấm chớp, gió lớn thổi vẹo cả ngọn cây trước ngõ, Xuyến cảm thấy sốt ruột vì chưa thấy mẹ về. Sợi dây của tình mẫu tử được gắn kết bền chặt hơn, em thật sự thương mẹ và biết ơn mẹ.
“Em thấy mẹ vất vả, khiến em phải nỗ lực, cố gắng hơn. Đôi bàn tay của mẹ bị chai sạn, thô ráp, móng tay rất đen. Tiếp xúc với nhiều chất độc hại, mẹ bị nấm móng, có những lần lên cơn ngứa, rất khổ sở. Nhìn những hình ảnh ấy, em thấy thương mẹ và cảm thấy bản thân cần phải có trách nhiệm nhiều hơn“, Xuyến tâm sự
Sự ấm áp của tình bạn, thầy cô nơi giảng đường và những thành tích đáng nể
Năm 2017, Xuyến trúng tuyển vào Đại học Bách khoa Hà Nội. Cũng tại đây, em gặp được những người bạn đáng quý, giúp đỡ em trong học tập và cuộc sống.
Vào kỳ đầu tiên của năm nhất, Xuyến gặp vướng mắc khi học môn Đại số. Dù điểm giữa kỳ em cao nhất lớp, nhưng đến khi kết thúc môn, bài toán quá khó khiến Xuyết bất lực. Quá thất vọng về bản thân, em đã khóc, thấy vậy một anh sinh viên khóa trên đã tiến tới và an ủi: “Em chăm chỉ thế, sao trượt được. Em an tâm đi, trời không phụ lòng người đâu”.
Đúng như lời anh sinh viên đó, bài kết thúc môn Đại số, Xuyến được điểm 5, học phần được điểm C, trung bình tích lũy học phần đạt 3/4 trong kỳ học đó. Câu nói của đàn anh sau đó như một triết lý trong việc học, gắn bó, đồng hành cùng em trong suốt những năm đại học.
Một người bạn nữa mà Xuyến rất nhớ, đó là Nguyễn Xuân Tôn, một bạn học cùng lớp. Thời điểm ấy, Xuyến rất kém môn Xác xuất thống kê, Tôn đã dành nhiều thời gian chia sẻ, đưa ra một cách tư duy rất mới và dễ hiểu về môn học. Sau khi áp dụng, Xuyến đã đạt được thành quả cao đến bất ngờ.
Chia sẻ về người bạn học của mình, Tôn cho biết: “Xuyến là một người có tinh thần học hỏi rất cao, cái gì không rõ thì sẽ tìm cách để hiểu bằng được. Bạn ấy rất chăm chỉ, cần cù“. Tôn còn giúp đỡ Xuyến trong rất nhiều môn học khác, và là người đồng hành cùng với những thành tích đáng nể của nữ thủ khoa.
Dẫu được sự giúp của bạn bè, nhưng Xuyến bao giờ cũng là người chủ động tìm hiểu bài giảng, gặp gỡ các anh chị khóa trên để hỏi về kinh nghiệm học tập.
Xuyến sở hữu thành tích học tập ấn tượng và nhiều lần được khen thưởng, mới đây nhất là học bổng Vallet năm học 2020 – 2021 trị giá 20 triệu đồng.
Để đạt được những kết quả đó, suốt 5 năm liền, Xuyến đều đặn 5 giờ sáng dậy đi học, 7 giờ tối về đến nhà, có những hôm em chỉ ngủ vỏn vẹn 4 tiếng đồng hồ.
PGS, TS. Nguyễn Thanh Phương, Giảng viên cao cấp, Bộ môn Quang học và Quang điện tử, ngay trong buổi dạy đầu tiên đã có một ấn tượng đặc biệt với Xuyến:
“Trong quá trình học em luôn luôn chủ động tìm hiểu và trao đổi với giảng viên. Xuyến không ngần ngại khi đưa ra quan điểm của mình để tìm hiểu kỹ các vấn đề của môn học. Xuyến rất chịu khó tương tác với giáo viên cả trực tiếp cũng như qua email, tin nhắn cho đến khi hiểu thấu đáo vấn đề”.
PGS, TS. Nguyễn Thanh Phương cũng là giảng viên hướng dẫn đồ án tốt nghiệp của Xuyến. Không phụ lòng cô Phương cùng với các thầy cô trong nhóm nghiên cứu, Xuyến đã bảo vệ đồ án đạt loại xuất sắc (9.3/10).
“Xuyến làm việc rất hiệu quả, có tư duy làm việc khoa học, phân tích các vấn đề logic. Thật sự thì tôi không bất ngờ với kết quả đó mà thấy rất xứng đáng với nỗ lực của Xuyến. Mặc dù vậy, là người thầy, thành công của học trò luôn là niềm hạnh phúc và là nguồn động viên với chúng tôi trong sự nghiệp trồng người“, PGS, TS. Phương chia sẻ.
Dạy thêm và truyền cảm hứng học tập cho những sinh viên bị “tạch môn”
Bách khoa là một môi trường học tập có sự chọn lọc cao. Một sinh viên đầu vào đạt 29.5 điểm vẫn có thể bị “tạch môn” và bị đào thải bất kỳ lúc nào, nếu không thích ứng nhanh và tìm ra phương pháp học tập đúng đắn.
Với mong muốn đỡ đần mẹ, vào năm thứ 3 đại học, Xuyến tham gia dạy hai môn cơ sở ngành Kỹ thuật điện, Kỹ thuật điện tử cho các sinh viên năm nhất, năm hai. Mỗi khóa học kéo dài tối thiểu 10 giờ, với khoảng 100 sinh viên tham gia, học phí là 150.000 đồng/người, trung bình Xuyến có thu nhập 15 triệu đồng/khóa.
Dù kết thúc khóa học, nhưng Xuyến vẫn giữ liên lạc và thường xuyên phản hồi, tư vấn cho các bạn học viên cũ. Cùng với đó, em cũng xây dựng kênh You Tube, Tik Tok và thường xuyên livestream trên Facebook tư vấn các vấn đề học tập, cách giải các bài tập khó cho các bạn sinh viên.
Đứng lớp đã hai năm qua, bên cạnh việc chia sẻ kiến thức, Xuyến cũng được lắng nghe những câu chuyện của sinh viên nhiều hơn. Có một bạn sinh viên điểm đầu vào được 29.5, là niềm tự hào của cả gia đình nhưng một kỳ “tạch” liền 5-6 môn, bạn này nản đến nỗi không muốn học tiếp.
“Em chia sẻ với các bạn, tạch môn là chuyện bình thường. Có những quyết định của các bạn không thay đổi được, đấy mới là đáng sợ. Tạch môn còn có thể học lại, chỉ mất tiền, mất công sức thôi. Nếu không muốn bố mẹ khổ thì hãy cố gắng mà học“, Xuyến chia sẻ.
Nguyễn Đức Mạnh (SN 1997), sinh viên Lớp Cơ khí động lực K64, là một trong số những sinh viên đã được Xuyến truyền cảm hứng trong việc học. Trước khi đến với lớp học, Mạnh đã “tạch” nhiều môn, Kết thúc khóa học vào cuối kỳ cùng năm thi được kết quả cao, hiện tại CPA vào cuối năm 3 của Mạnh đã lên 2.6/4.
“Ngoài môn học khi tham gia lớp của chị Xuyến, em còn học được về phương pháp học. Biết cách tự học như thế nào, lấy đề, nguồn tài liệu từ đâu. Chị cũng hướng dẫn hết. Vào những chuyên ngành khó hơn, em cũng biết cách học rồi, kết quả khá hơn trước nhiều“, Mạnh chia sẻ.
Những ngày gần đây khi câu chuyện của nữ thủ khoa được lan tỏa, Mạnh cũng tìm hiểu nhiều và mới biết về hoàn cảnh đặc biệt của Xuyến. “Em khâm phục và phải cố gắng để học bản lĩnh từ chị ấy. Gia đình hoàn cảnh khó khăn như thế, vẫn cố gắng vươn lên trong học tập, đạt kết quả xuất sắc”, Mạnh nói.
Thủ khoa lớn lên từ bàn tay người mẹ tảo tần ngày đêm quét rác
Dù không “khoe con” song tại công ty của cô Nhan, mọi người theo dõi mạng xã hội nên đã biết. Cô Nhan còn được mọi người kể lại bài viết “Mẹ của một thủ khoa” được Xuyến đăng tải trên Facebook hôm được vinh danh.
Hai ngày sau, Xuyến mới được mẹ liên hoan về thành tích học tập này. Không mâm cao cỗ đầy, chỉ đơn giản là món thịt gà rán, một món ăn mà Xuyến rất thích.
Giờ đây, nhớ lại câu chuyện mẹ bị khinh thường, Xuyến cho biết đó cũng chính là động lực để thôi thúc em phải trở thành thủ khoa. Chỉ đơn giản để chứng minh một điều rằng, nghề nghiệp của mẹ em cũng cao quý như biết bao nhiêu nghề nghiệp khác, đằng sau một công xưởng sạch sẽ, một văn phòng sạch sẽ là có đôi tay của người quét rác.
“Em cảm thấy mình may mắn hơn nhiều người, vì họ không có một gia đình tốt. Không có một người mẹ tốt, một người bố tốt, nhưng mẹ đã thay thế vai trò của cả bố và mẹ để dạy em. Mẹ đã là người tử tế, vẫn luôn dạy em những điều tử tế“, Xuyến xúc động nói.
Rời căn nhà bé nhỏ của hai mẹ con Xuyến vào lúc hơn 8 giờ tối, tôi nghĩ đến một ngày nào đó trên mảnh đất này sẽ có một căn nhà khang trang được xây dựng. Đó cũng là ước mơ cả đời của cô Nhan và con gái…
Trong vòng phỏng vấn cuối với đại diện Công ty TNHH Nissan Automotive Technology Việt Nam, khi được hỏi có nguyện vọng sang Nhật Bản làm việc hay không, Xuyến đã trả lời rằng bản thân không muốn.
“Trước tình trạng chảy máu chất xám, em chỉ có một mong muốn được làm giàu và cống hiến trên chính mảnh đất quê hương mình“, nữ thủ khoa chia sẻ.
Theo Trường Hùng – Cafebiz.vn