Sau gần 9 tháng gồng mình trả nợ hàng trăm triệu đồng cho các app (ứng dụng) cho vay trực tuyến mà vẫn không hết nợ, anh N.V.Đ (quê Quảng Nam cũ) rơi vào tuyệt vọng. Để thoát khỏi nợ, nam công nhân (CN) này đã phải tìm đến một nhóm tư vấn hỗ trợ thoát nợ app trên mạng xã hội.
Giải ngân 15 – 30 phút
Đầu năm 2025, trong lúc lướt mạng xã hội, anh Đ. đọc được bài giới thiệu về một app cho vay trực tuyến, có thể giải ngân trong 15 – 30 phút, chỉ cần có CCCD và số điện thoại sử dụng Zalo, email, không cần chứng minh thu nhập.
Đang lúc khó khăn, thấy thông tin lãi suất 20%/năm có thể chấp nhận được, anh Đ. đã bấm bụng tải app và vay 2 triệu đồng để lo cho gia đình mà không tìm hiểu kỹ. Sau khi làm thủ tục, tiền về tài khoản chưa đến 30 phút từ khi tải app, nhưng số tiền anh nhận được chỉ 1,2 triệu đồng sau khi trừ phí dịch vụ… Khoản tiền nhận được ít, anh lại tiếp tục vay thêm một app khác để đủ 2 triệu đồng gửi về nhà. Thời hạn vay là 1 tháng.
Công nhân không có tích lũy khiến nhiều người dễ vướng vào tín dụng đen .Ảnh: HUỲNH NHƯ
Đến thời gian trả nợ nhưng anh Đ. không kịp xoay xở hơn 4 triệu đồng (tiền nợ và lãi) để trả vì tiền lương chỉ vừa đủ các chi phí bắt buộc. Nhìn khoản nợ tăng lên theo ngày (do phí phạt tính theo ngày), anh buộc phải vay app này trả nợ app kia. Sau vài tháng, khoản nợ của anh đã lên đến vài trăm triệu đồng.
“Khoản vay app ban đầu nhỏ, vì tôi chỉ muốn vay tạm để trang trải nên không nói với gia đình. Do vậy, khi đến hạn không trả được nợ, tôi lo sợ bên app sẽ tìm đến gia đình, công ty đòi nợ nên cứ vay thêm nhiều app khác. Tám tháng qua tôi đã trả rất nhiều mà không hết nợ, tiền phạt tăng từng ngày, giờ tôi mất khả năng, cũng không dám về nhà” – anh Đ. cho biết.
Một nạn nhân khác của app vay trực tuyến là chị Nguyễn Thị L.M.D (quê Cần Thơ), CN may tại phường An Lạc, TP HCM. Với mức lương hơn 7 triệu đồng/tháng, sau khi trừ tiền thuê trọ, chi phí sinh hoạt và gửi con, chị không còn khoản dư nào. Cuối năm ngoái, con chị bất ngờ nhập viện, chi phí điều trị vượt ngoài khả năng chi trả. Không thể vay mượn người thân, chị buộc phải tìm đến một ứng dụng cho vay trực tuyến vì thủ tục nhanh gọn, chỉ cần chụp CCCD và số tài khoản. Chỉ 15 phút sau, 5 triệu đồng đã được chuyển vào tài khoản.
Thế nhưng, chỉ sau 1 tháng, khoản nợ ấy đã lên gần 8 triệu đồng do lãi suất và phí phạt. Không kịp xoay xở, chị tiếp tục vay app khác để trả nợ app cũ. Cứ thế, sau nửa năm, số nợ đã vượt quá 40 triệu đồng.
Nợ nần khiến chị D. mất ngủ triền miên, rơi vào trạng thái lo âu. Công việc vì thế cũng sa sút, nhiều lần chị suýt bị kỷ luật vì nghỉ làm đột xuất. Nghiêm trọng hơn, các app cho vay còn liên tục gọi điện, nhắn tin khủng bố không chỉ cho chị mà còn cả người thân, đồng nghiệp và doanh nghiệp nơi chị làm việc, khiến chị vừa xấu hổ vừa tuyệt vọng.
Lãi mẹ đẻ lãi con
Chị Nguyễn Thị Bích Tuyền, CN tại một doanh nghiệp ở TP HCM, rơi vào cảnh nợ nần sau khi vay nóng bên ngoài để đóng học phí đầu năm cho con. Với mức lãi suất 20%/tháng, chị dự tính chỉ vay tạm 1 tháng rồi trả ngay khi nhận lương. Thế nhưng, thực tế không như dự tính: tiền lương không đủ bù chi phí sinh hoạt và nợ gốc, chị buộc phải khất lại.
Ngay lập tức, đối tượng cho vay bắt đầu xiết nợ. Không chỉ đe dọa, chúng còn “bày” cho chị cách xoay vòng bằng cách vay mượn người thân, bạn bè để trả lãi. Từ một khoản vay ngắn hạn, số nợ của chị nhanh chóng phình to theo kiểu “lãi mẹ đẻ lãi con”. Mỗi lần khất nợ là một lần chị phải chạy vạy, hết mượn người này đến vay người khác, dần tạo nên một chuỗi nợ chồng nợ khó thoát.
“Ban đầu tôi chỉ nghĩ vay 1 tháng để có tiền đóng học phí cho con, rồi đi làm sẽ trả được. Nhưng càng vay thì càng không có lối thoát. Cứ mượn chỗ này trả chỗ kia, đến giờ tôi nợ nhiều người, nên sống trong lo lắng triền miên” – chị Tuyền bày tỏ. Gia đình chị vốn đã chật vật nay thêm căng thẳng, mâu thuẫn nảy sinh khi chồng con phải gánh chịu áp lực cùng chị.
Vì nợ nần, vợ chồng anh Nguyễn Khắc Hưng (nhân viên giao hàng tại một công ty sản xuất thực phẩm tại TP HCM) đã phải bán đi căn nhà nhỏ mà cha mẹ để lại. Anh Hưng kể vài năm trước, mẹ vợ không may bị ung thư, vợ anh vốn là bảo mẫu tại một nhóm trẻ mầm non tại phường Chánh Hưng (quận 8 cũ) phải tạm nghỉ việc để chăm mẹ. Khi ấy, mọi gánh nặng dồn lên vai anh, công việc sau dịch khó khăn, thu nhập giảm, con còn nhỏ, mẹ bệnh cần chi phí điều trị, vợ chồng anh liều vay nóng 70 triệu đồng, lãi suất 4%/tháng.
Khoản tiền này cũng không đủ để chữa bệnh cho mẹ nên sau đó, anh tiếp tục vay thêm nhưng mẹ vợ anh cuối cùng cũng không qua khỏi. Do khoản nợ không trả lãi đúng hẹn hằng tháng, cứ lãi mẹ đẻ lãi con. Sau 2 năm đã tăng lên gấp đôi, gấp ba khiến gia đình anh xào xáo vì vừa mất người thân vừa phải gánh khoản nợ lớn.
“Tiền bán nhà sau khi chia cho người em trai cũng chỉ vừa đủ trả nợ, giờ cả nhà dắt díu nhau đi ở trọ, vợ tôi mang thai con thứ 2 nên cuộc sống rất khó khăn. Sau biến cố này, chúng tôi không dám vay mượn nữa dù có khó đến đâu” – anh Hưng tâm sự.
12,5% người lao động phải vay hằng tháng
Theo khảo sát của Tổng LĐLĐ Việt Nam thực hiện trong tháng 3 và 4-2025 với gần 3.000 người lao động tại 10 tỉnh, thành tham gia, có 54,9% cho biết tiền lương, thu nhập của họ vừa đủ chi tiêu cơ bản của gia đình; 26,3% phải tằn tiện, chi tiêu kham khổ; 7,9% không đủ sống, phải làm thêm các công việc khác.
Do đó, nhiều trường hợp phải vay mượn để chi trả cho các nhu cầu phát sinh đột xuất. Kết quả khảo sát cho thấy có 12,5% người lao động phải vay mượn hằng tháng để ổn định cuộc sống; 29,9% thỉnh thoảng (3-4 tháng/lần) phải vay mượn tiền.